Makalenin konusu, MÖ 6100-5300/5100 arasında Yu­karı Mezopotamya ve Kuzey Levant’ta etkili olmuş, Halaf ola­rak bilinen maddi kültür evresidir. Halaf maddi kültürü, bu 6 yüzyıl içinde, sayılan iki bölge dışında eski­den Samarra kültü­rünün merkezi olan Orta Mezopotam­ya’ya da girmiştir. As­lına bakılırsa, en eski Hassuna kapları ile boyalı Samarra ve Ha­laf kapları arasında kopuştan çok süreklilikler vardır. Halaf çanak-çömleği, 1000 yıldır dö­nü­şen çömlek işçiliğinde yaka­lanan yeni düzeyi temsil et­mektedir. Halaf maddi kültürü, 7 un­surun toplamından olu­şur. 1- Kaliteli, ince cidarlı, boyalı ve bezekli çanak-çöm­lekler. 2- “Tholos” adı verilen yuvarlak plan­lı yapılar. 3- Temelleri taştan, duvarları tauf ya da kerpiç­ten yapılar. 4- Kil insan (özellikle kadın) figürinleri. 5- Damga mühürler. 6- Orta ve Doğu Anadolu menşeli obsidyen çekir­dek­lerin­den üretilmiş yontmataş aletler. 7- Kil sapan taşları… Bu maddi kültür unsurları etrafında türdeş bir dünyayı payla­şan Halaf toplumunun geçim kaynakları, sürekli-kalıcı yerle­şimlerde yapılan tarım, yarı-göçebe çobanlık ve avcı-top­la­yıcılıktır. Genelde küçük köylerde ve mezralarda ya­şayan Ha­laf toplumu, özel mülkiyete geçmiş, eşitlikçi ilişki­lere sahip ama içinde hiyerarşi potansiyeli taşıyan bir top­lumdur. Yazar, Halaf’ın eşitlikçilik ile hiyerarşi arasındaki ara konumunu açıklamak için Aristoteles’in potansiyel-aktüel analizinden ya­rar­lanmış; Halaf devrinde hala eşit­likçi görünen toplumsal ya­pının hiyerarşi potansiyelini barındırdığını iddia etmiştir.

The Halaf culture occurs in the Late Neo­lithic period which lasted between 6100-5300/5100 B.C. and is found in Upper Mesopotamia and the Northern Levant. Indeed, the fine painted pottery of the Halaf culture emerged gradually from a transi­tional stage in which Hassuna and Samarra decorative modes and stylistic traits dominated. Halaf culture is known for its (1) painted and thin-walled pottery, (2) round buildings, (3) adobe or mud-brick building techniques, (4) clay female figurines (5) stamp seals, (6) chipped stone tools made of obsidian from Central or Eastern Anatolian sources, and, (7) clay sling bul­lets. In addition to permanent village agriculture, mo­bile pastoralism and hunting-gathering were the basis of all Halafian communities settled in the short-term, in small and dispersed hamlets or villages. The stamp-seals may mark onset of personal property. Halaf soci­eties were most probably based on an egalitarian but potentially ranked-hierarchical system. The author em­ploys Aristotle’s theory of actuality to explain the Late Neolithic transition from egalitarianism to rank­ed societies.

The following contribution presents the re­sults from the portable X-Ray fluorescence (p-XRF) anal­ysis of the Early Bronze Age metal dagger from Karaburun, found in 2015 and first published in 2018. The non-destructive analysis revealed the dagger’s chem­ical composition as arsenical (1.10%) copper (98.22%), an alloy used since the reinvigoration of Ana­tolian metalwork in the mid IVth millennium B.C. A review of current excavations and geology-based sur­veys in the region confirms the impression that our dagger might well have been produced by a local work­shop in the vicinity of modern İzmir, or even on the Karaburun peninsula itself.

Bu makalede, 2015 yılında bulunan ve 2018’de ilk defa yayımlanan Karaburun hançerinin taşınabilir X-ışınlı floresans analizi değerlendirmeleri paylaşılmak­tadır. Sonuçlara göre, hançerin malzemesi arsenik (%1.10) / bakır (%98.22) karışımı. Arsenik bakır karışımı, MÖ IV. binyılın ortasından itibaren sıklıkla kullanılan bir malzemedir. Bununla birlikte ele geçen han­çerin, hem bu bölgede son senelerde tekrar can­lan­an kazılarla hem de antik madenciliğe yönelik yü­zey araştırmaları neticesinde üretim yerinin Ege Böl­ge­si’nde kıyı Ege şeridinde veya İç Batı Anadolu bö­lümünde ya da Karaburun’un kendisi olma ihtimali oldukça yüksektir.

IV. Amenhotep tarafından kurulan Amarna kenti hem dini bir merkez hem de Mısır’ın Ön Asya devlet­leri ile olan ilişkilerinin yürütüldüğü bir diplomasi üssü olması bakımından oldukça önemlidir. Kentin adı araş­tırmacılar tarafından “Amarna Dönemi” şeklinde özel bir döneme isim olarak da verilmiştir. Kentteki arşiv­den ele geçen Akkadca çivi yazılı mektuplar bizlere Mı­sır’ın Suriye yönünde nasıl bir hâkimiyet kurduğunu göstermektedir. Amarna diplomasisini ise Hitit, Mitan­ni, Asur, Babil, Alašia, Arzava gibi büyük devletler ile Su­riye-Filistin bölgesinde yer alan kent devletlerinin Mısır’la olan mektuplaşmaları oluşturmuştur. Bu mektuplar geçmişten günümüze süreklilik arz eden bir du­ru­mu gözler önüne sermektedir: Suriye-Filistin bölge­sin­de bitmek bilmeyen mücadeleler. Bir kent devleti olduğu anlaşılan URUSALİMUM da bu mücadelelerden payını almıştır. Bu kentin yöneticisi ise Mısır kralı tara­fından tahta geçirilen ʿAbdi-Ḫeba’dır. Onun mektupla­rının ana konusunu Doğu Akdeniz’deki Mısır askeri gü­cünün zayıflaması sonucu bölgedeki yerel krallılar ara­sında baş gösteren mücadeleler ve ʿApiru sorunu oluş­turur. Bu çalışmanın amacı Kudüs bölgesinde yerel bir kent devleti olan URUSALİMUM ve siyasi hayattaki konumu ve onun komşuları ile olan ilişkilerini Amarna Mektupları’nın verdiği bilgiler ışığında ortaya koyup böl­gedeki mücadelenin tarihi sürekliliğine, bölgenin es­ki­çağından bir bakış açısı yansıtmaktır.

The city of Amarna, founded by Amenho­tep IV, is very important in that it is both a religious center and a diplomatic base in which Egypt’s relati­ons with the Asian states are carried out. The name of the city was also given by the researchers as a special pe­riod in the form of “Amarna Age”. Akkadian cunei­form letters from the archive in the city show us how Egypt dominated Syria. Amarna diplomacy was form­ed by the correspondence between Egypt and the sta­tes such as Hittite, Mitanni, Assyria, Babylon, Alašia, Arzava and the city states in the Syrian-Palestinian region. These letters reveal a continuing situation from past to present: endless struggles in the Syrian-Pales­tinian region. URUSALİMUM, which is understood to be a city state, also got its share. The ruler of this city is ‘Abdi-Ḫeba’, which was put to the throne by the Egyp­tian king. The main subject of his letters is the strug­gles between the local kings in the region as a result of the weakening of the Egyptian military power in the East­ern Mediterranean and the problem of “Apiru”. The aim of this study is to reveal the perspective of URUSALİMUM and its political life and its relations with its neighbors in the light of the information provided by the Amarna Letters and reflect a histori­cal perspective on the historical continuity of the struggle in the region.

Six examples of Mycenaean pottery in the Sad­berk Hanım Museum collection, were produced for trans­por­tation and seven of them for service purposes. Sim­ilar to the stirrup jar no.1 and no. 2 in which olive oil was pre­served, were commercially marketed over a wide geo­gra­ph­ic area in the LH IIIA2-IIIB periods. While the exam­ples of the feeding bottle left in children’s graves of two types are included in the collection, the feeding bottle no. 3 and no. 4 must have been produced in local work­shops during the LH IIIC period. Similarly, the kylix no. 5 is the product of the same period. The piriform jars in the collec­tion show elements characteristic of its LH IIIA2 pe­riod counterparts. The squat alabastrons after the pattern of FS 85 in the LH IIIA2-IIIB periods. The small jugs, which were employed intensively in the Mycenaean pot­tery rep­ertoire, are represented in the collection by the FS 114 form. The body of this pottery expanding towards the belly and the rising base can be observed in other jug forms as a distinctive feature. The juglet no. 13, the origin of which can be traced back to the Minoan pottery tradi­tion, is one of the rare examples with its short beak part.

Sadberk Hanım Müzesi koleksiyonu içerisinde yer alan Miken seramiklerinden altısı taşıma amaçlı, yedisi ise servis amaçlı üretilmiştir. İçerisinde zeytinyağı muha­fa­za edilen 1 ve 2 no’lu üzengi kulplu testilerin benzerleri GH IIIA2-IIIB dönemleri içerisinde geniş bir coğrafyada ticari olarak pazarlanmıştır. Çocuk mezarlarına bırakılan emzikli kapların iki ayrı forma ait olan örnekleri koleksi­yon­da yer alırken, 3 ve 4 no’lu emzikli kaplar GH IIIC döneminde yerel atölyelerde üretilmiş olmalıdırlar. Ben­zer biçimde 5 no’lu kylix de aynı dönemin ürünü olmalı­dır. Koleksiyondaki piriform kaplar, GH IIIA2 dönemi benzerleri ile tipik unsurlara sahiptir. FS 85 formundaki bodur alabastronlar ise GH IIIA2-IIIB dönemleri içeri­sin­de üretilirken, içerisine kıvamlı kokuların saklanması için kullanılıyor olmalıydı. Miken seramik repertuarı içe­risinde yoğun bir kullanımı bulunan tek kulplu küçük tes­tiler ise koleksiyonda FS 114 formu ile temsil edilirken bu formun karna doğru genişleyen gövdesi ve yükselen kaidesi ayırıcı bir özellik olarak diğer testi formları arasın­da izlenebilmektedir. Bununla birlikte kökeni Minos se­ramik repertuvarına kadar geriye giden formlar içeri­sinde yer alan 13 no’lu testicik, kısa gaga kısmıyla ender ele geçen örneklerden biridir.

Yunanistan’ın tarih öncesi anıtsal kütleleri için alan, topografya ve plan gibi bazı parametrelerdeki benzer­likleri belirlemek, bölgeleri ve yapıları detaylı kümeler içerisinde değerlendirmek mümkündür. Bu kümelerin öğeleri Kuzey Yunanistan’ın Teselya Bölgesi’ndeki Sesk­lo, Dimini ve Nea Nikomedeia gibi yerleşim alanlarındaki merkezi ve üretken kütlelerdir. Ancak aynı bölgede bu­lunan Magoula Visviki’de, yaklaşık olarak aynı döneme tarihlendirilen bir yapının plan tipolojisi ve bu tipoloji­nin anlamsal üretimi onu başka bir kümenin primitif örneği yapabilir. Sesklo, Dimini ve Nea Nikomedeia gibi önemli arkeolojik alanlarda Neolitik Yunanistan’ın anıtsal ve merkezi kütleleri olan megaronlarla karşılaşı­yoruz. Magoula Visviki megaronu neredeyse aynı döne­me ait olmakla birlikte dikdörtgen bir plan tipine sahip­tir. Ancak temel küme öğelerinden oldukça radikal bir ayrım göstererek çoklu giriş düzenlemesi göstermekte­dir. Magoula Visviki’nin, Yunanistan’daki Geç Arkaik Dönem ve Klasik Dönem’e tarihlendirilen bazı anıtsal dinsel yapılarla farklı parametrelerde bazı ortak özellik­leri vardır. Magoula Visviki kütlesinin, Erken Hellas Dö­nemi’nde Lerna, Protogeometrik Dönem’de Lefkandi He­roon ve Nikhoria gibi örneklerle anıtsallık, çoklu giriş ve birden fazla salon gibi büyük benzerlikleri bu­lun­maktadır. Bu yazıda mimari kurgu, süreklilik ve et­ki­leşim olgusu, tarih öncesi ve tarihsel dönem arasında­ki uzun zaman dilimine yayılmış olan anıtsal yapıların farklılıkları ve benzerlikleri ele alınmıştır.

It is possible to determine similarities in some parameters such as space, topography and plan for pre­historic monumental masses of Greece and to evaluate the areas and structures in detailed sets. The spaces of these sets are the central and productive masses in the settle­ments as Sesklo, Dimini and Nea Nikomedeia in the Thes­saly re­gion of northern Greece. However, a struc­ture in the Ma­gou­la Visviki was founded in the same area with ap­proxi­mately the same dating. Plan typology of this struc­ture and the production of the meaning of this ty­pology can make it a primitive example of an another set form. In important archaeological sites such as Sesklo, Dimini and Nea Niko­me­deia, we encounter the meg­arons who monu­mental and central masses of Neolithic Greece. Magoula Visviki belongs to almost the same pe­ri­ods, it shows a com­pletely rectangular plan type and mul­tiple entry ar­rangement at the expense of a rather radical separation from the basic set. After a long period, Ma­goula Visviki has some common features in though dif­ferent parameters with some monu­mental religious structures such as the Late Archaic Period, the Classical Period in Greece. How­ever, Magoula Visviki has great similarities as monumen­talism, multiple entrance and more than one hall, with examples such as in Early Hellas Period at Lerna, Lefkandi Heroon and Nikhoria in Pro­togeometric Period. In this paper, the architectural fic­tion, continuity and interaction phenomena are discuss­ed with the differences and similarities of the monumen­tal structures spread over a long between prehistoric and historical period.

Reflectance Transformation Imaging (RTI) was used to record an inscription carved on the sur­faces of 17 limestone blocks of the Yalburt Yaylası Sa­cred Pool Com­plex (Konya), which dates from the XIIIth century B.C. Af­ter a brief introduction concern­ing the site and the RTI technique, and particularly its Highlight-RTI variant, this paper reports on the imag­ing strategy tailored to the con­ditions of this specific landscape monument, which con­tains blocks of various dimensions organized along three axes. While various applications of the RTI technique on open-air exam­ples have been reported in the literature to date[1], our experience on the Yalburt Yaylası Sacred Pool Com­plex presents a large-scale application of Highlight-RTI on a complex monument. The paper concludes that RTI is an efficient tool for documenting landscape monu­ments when the needs of each site are carefully analyzed. In this large-scale capacity, RTI works best as a site-specific technique customized to the particulari­ties of each locale.

[1]        E.g. Mudge et al. 2006; Frood – Howley 2014; Akçay 2016.

MÖ XIII. yüzyıla tarihlenen Yalburt Yaylası Kut­sal Havuz Kompleksi’nde (Konya) 17 adet kireçtaşı blo­ğun yüzeylerine kazınmış yazıtın kayıt altına alın­ması için Yansı­tma Dönüşümlü Görüntüleme (Ref­lectan­ce Trans­formation Imaging, RTI) kullanılmıştır. Anıta ve RTI’ın Highlight-RTI moduna dair kısa bir girişin ardından ma­kale üç farklı yönde ve farklı özelliklerde bloklar içeren Yalburt anıtının sunduğu özel koşullar için tasarlanmış gö­rüntüleme stratejisini anlatmaktadır. Her ne kadar RTI’ın açık havada kulla­nıldığı başka örneklere daha önce literatürde yer veril­miş olsa da, Yalburt Yaylası Kut­sal Havuz Komplek­si’ne dair deneyimimiz High­light-RTI’ın pek çok bile­şeni olan bir kaya anıtı özelinde na­sıl büyük ölçekli bir uygulama olabileceğini göster­mek­tedir. Makale, yerel gereklilikler detaylı şekilde analiz edildiği takdirde RTI’ın kırsal peyzajda konumlanmış ka­ya anıtlarının kayıt al­tına alınması için etkili bir yöntem ola­bileceğini öner­mek­tedir. Sonuç olarak, kaya anıtları­nın bu teknikle görüntülenmesinde en iyi sonuçların alı­na­bilmesi için RTI’ın yerel koşullara uyarlanan ve o yere özgü bir biçimde özelleştirilmiş bir teknik olarak ele alınması gerektiği ortaya konulmaktadır.

Çalışmamızda Geç Hitit Dönemi inanç sistemi içinde yer alan kutsal mekânlar, libasyon, hayvan kurbanı, mezar­lar, ölü yemeği, tanrı ve tanrıçalar ele alınmıştır. Bu kap­samda Geç Hitit Dönemi merkezlerinden Ain Dara, Tell Tayinat, Karkamış, Aleppo ve Zincirli’de yapılmış olan kazı çalışmalarında kutsal mekânlar ortaya çıkarılmıştır. Yapıların tamamı Karkamış örneği hariç megaron planlı­dır. Söz konusu dini mekânlar Geç Hitit Kent Devletle­ri’nin çağdaşları Urartu ve Yeni Assur ile benzerlikler göstermekle birlikte köken olarak daha çok Kuzey Suriye Bölgesi tapınaklarının özelliklerini yansıtmaktadır. Ayrıca İvriz ve Karasu kaya kabartmaları Geç Hitit Kent Devletle­ri’nde dini ritüellerin sadece tapınaklarda gerçekleştirilme­diğini olasılıkla dağlık bölgeler, su kaynakları, kaya gö­zenekleri gibi açık alanlarda da yapıldığını göstermektedir. Geç Hitit Dönemi’nde tanrılar için dikilen steller, tarımsal bereket için libasyon ve hayvan kurbanı gibi dini törenler de gerçekleştirilmiştir. Tasvirli eserlerden dini törenlerde çoğunlukla erkek nadiren kadın din görevlilerinin olduğu tespit edilmiştir. Şimdilik Geç Hitit Dönemi nekropolisleri ya da mezarlıkları ile ilgili veriler sadece Zincirli’den basit çukur gömü ile Karkamış’tan bir kremasyon gömüden bi­lin­mektedir. Bununla birlikte Geç Hitit Kent Devletle­ri’nde mezar steli diktirme geleneği oldukça yaygındır. Mezar steli geleneği Arami ve Fenikelilerden Geç Hitit Kent Devletleri’ne geçmiştir. Geç Hitit Dönemi tanrıları arasında Tarhunzas, Runtiyes/Kurunta, Ay, Güneş ve Dağ; tanrıçalar içerisinde ise Kubaba ve İştar gelmektedir. Tanrıların atribüleri balta, mızrak, ok, yay, topuz, şimşek demeti, üzüm salkımı ve başak demeti; tanrıçalar da ise aynadır.

In our study, sacread areas, libation, sacrificial animal, graves, dead meal, gods and goddeesses have been handled. During the excavation in Ain Dara, Tell Tayinat, Karkamısh, Aleppo and Zincirli, sites of Neo Hittite Period, sacred places have been discovered. All of this sacred places except Karkamısh sample are megaron-planned. These sacred places show the same characteris­tics with Urartu and Neo-Assyria, contemporary of Neo Hittite City States, however they reflect mostly features of temples of Northern Syria Region as origin. Additionally, Ivriz and Karasu rock reliefs show that religious rituals were carried out not only in the temples but also in open places such as mountainous regions, water supplies and rock pores. In the Neo Hittite Period, steles for gods and religious ceremonies such as libation for agricultural plen­tifulness and animal sacrifice also have been carried out. Hence, it has been detected by depicted pieces that there were mostly male officers and rarely female officers in the religious ceremonies. Data about necropolises or graveyards dated to the Neo Hittite Period are known only by simple pit burial from Zincirli and a cremation burial from Karkamısh. However, tradition of erecting grave stel in te Neo Hittite City States is quite widespread. The tradition of grave stel has passed to the Neo Hittite City States from Aramaeans and Phoenicians. Among gods of the Neo Hittite Period, there are Tarhunzas, Runtiyes/Kurunta, Moon, Sun and Mount; among the goddesses there are Kubaba and Ishtar. The attributes of the gods are ax, spear, arrow, bow, bun, lightning bunch, bunch of grapes and bunch of spike; for the goddesses is mirror.

Bu çalışmada Sinope kenti içerisinde tespit edilen Dor düzenli mimari blokların tanımlanması, tarihlendirilmesi ve bilim dünyasına tanıtılması amaçlamaktadır. Çalışma içerisinde Dor düzeninde üç sütun gövdesi, yedi başlık ve kentin sur duvarları üzerinde devşirme olarak kullanılmış olan arşitrav-friz blokları incelenmiş, tüm bu mimari par­çaların tipolojik benzerlerinin tespiti, hangi tür yapılara ait olabilecekleri ve tarihlendirilmeleri gibi konulara yer veril­miştir. Kentin erken dönemlerden başlayarak günümüze kadar kesintisiz olarak yerleşim görmüş olmasının yanı sı­ra hemen her dönemde, yeni bir yapı için önceden var olan mimari parçaların devşirme olarak kullanılması, ken­tin farklı dönemlerde sahip olduğu kent dokusunun anla­şılmasını zorlaştırmaktadır ancak araştırma kapsamında in­celenen tüm mimari örnekler Klasik Dönem’den baş­layarak Erken Roma Dönemi’ne uzanan bir Dor düzeni yapılaşmasının varlığı konusunda ön bilgiler sunmaktadır.

In this study, it is aimed to identify, date and intro­duce the doric architectural bloks found in Sinope Ancient City. Three columns, seven capitals and architrave-frieze blocks which were used as reused on the city walls were ex­amined in detail. The determination of typological similari­ties of all these architectural elements, what kind of buildings they belong to and their dating are also included. In addition to the fact that the city has been inhabited uninterruptedly from the early periods until today, the use of pre-existing arc­hitectural materials for a new structure in almost every pe­riod makes it difficult to understand the city’s texture in dif­ferent periods; however, all architectural examples examined within the scope of the research provide preliminary infor­mation about the existence of a Doric building starting from the Classical Period to the Early Roman Period.

The main aim of this article is to share some observations concerning a black figure cup-skyphos, which can be seen in the “Black and Red Figure Sec­tion” of the current Antalya Archaeology Museum Exhi­bition. The cup is catalogued by the number 27.25. 72 and is identified as a Pergamon find. It was donated to Antalya Archaeology Museum, by the Ankara Arch­a­eology Museum, in 1974. Since then, no further study has been conducted. It is catalogued as a kylix, and da­ted to IVth century B.C. After a detailed description in the first part of the paper, in the Comparison and Da­ting section, from the related examples in different museums enables the Antalya skyphos to be attached to ain a group, as well as to differentiate it from other con­temporary vases. Having revised the date and defined the shape of the Antalya example in these two sections, leads to the Interpretation section. In this section the connections, similarities and differentiations identified in the previous chapter have been used to draw a con­clusion that includes three more vases (two from the Louvre and one from Adria) together with the Antalya skyphos. The stylistic comparison and the analysis of the painter’s artistic characteristics indicates that these four vases, are very closely related to the Runners Painter, if they are not painted by him. In conclusion, this ar­ticle updates the information on an exhibited vase, and adds this and three other vases to the catalogue associated with the Runners Painter.

Bu çalışmanın amacı, Antalya Arkeoloji Müzesi “Si­yah ve Kırmızı Figür Seksiyonunda” sergilenmekte olan 27.25.72 envanter numaralı eser üzerine gerçekleştirilmiş olan birtakım gözlemler ve bunların ortaya koyduğu il­ginç sonuçların bilim dünyasıyla paylaşılmasıdır. Antalya Arkeoloji Müzesi’ne 1974 yılında, Ankara Arkeoloji Mü­zesi’nden, bağış yoluyla gelmiş olan eser, müze envante­rinde “Pergamon buluntusu, M.Ö. IV. yüzyıla ait bir kylix” olarak kayıtlıdır. Müze envanterine kaydedilmesini takiben herhangi bir çalışmaya konu olmamıştır. Vazo­nun ilk bölümde detaylı olarak tanımlanmasının ardın­dan, Karşılaştırma ve Tarihleme bölümünde, farklı mü­ze­lerdeki ilişkili örneklere yer verilmiştir. Bu örnekler, Antalya vazosunun belirli bir grup içine yerleştirmesine olduğu kadar, çağdaşı diğer gruplardan da ayrıştırılma­sına yardımcı olmaktadır. İlk iki bölümde vazonun form ve tarih bilgilerinin güncellenmesiyle, üçüncü bölüm olan Yorumlama kısmına geçilmektedir. Bir önceki bö­lüm­de tanımlanan benzerlik ve farklılıklardan yola çıka­rak, sadece Antalya örneğini değil, ikisi Louvre, biri de Ad­ria kataloglarında bulunan üç diğer vazoyu da kapsa­yan bir sonuca ulaşılmaktadır: Stilistik karşılaştırma ve ressamın üslup özelliklerinin tahlilinden yola çıkarak bu dört vazonun “Koşucular Ressamı” ile yakın bağlantılı olduğu söylenebilir. Sonuç olarak bu çalışma, sergilen­mekte olan bir eser üzerine bilgileri güncellemenin öte­sinde, Antalya Müzesi vazosu ile birlikte üç diğer vazoyu daha “Koşucular Ressamı” envanterine eklemektedir.

Döneminin Anadolu’daki en güçlü ve zengin devleti­ne sahip Lydialıların antik çağın pahalı, lüks ürünleri olan parfümler, kokulu yağlar ve kremlere olan düşkünlükleri antik kaynaklar vasıtasıyla bilinmektedir. Bu ürünlerin tüketimi MÖ VII. yüzyılın sonu ve VI. yüzyılda orta sınıf ara­sında yaygınlaşır. Akdeniz Dünyası’nda birçok merkez­de bu dönemde bilinen parfüm ve kozmetikler ile bunlara ait kap formlarından farklı yeni bir ürün ve içerisine kon­duğu özgün bir kap formu görülmeye başlar. Batı Anado­lu, Phrygia, Ege Adaları, Yunanistan, İtalya, Fransa, İspan­ya ve Güney Rusya’da ele geçen bu yeni kozmetiğin adı βακκαρίς, sunulduğu kabın ismi ise lydiondu. Olasılıkla Anadolu’nun dışına ihraç edilen ve taklidi yapılan, parfüm ve kozmetik konulduğu bilinen Lydia’ya özgü tek kap for­mu olan lydionların kullanımı, MÖ V. ve IV. yüzyıllarda azalarak da olsa devam etmiştir. Ancak bu yüzyıllara ait buluntuların çoğunluğu tarihlendirilemeyen tabakalardan gelmektedir. Bu çalışmada yedi eser değerlendirilmekte ve hibrit lydionlar olarak sınıflandırılan gruba yeni bir örnek sunulmaktadır. Bu çalışma ile Hamamtepe, İkiztepe ve ye­ni buluntular ışığında geçiş ve geç tip lydionların kronolo­jisine katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Ancient literary sources indicate that Lydians, who had the most powerful and richest state in Anatolia, were fond of perfumes, fragrant oils and creams, which were ex­pensive and luxurious products of antiquity. Consumption of these products became widespread among the middle class in the late VIIth and the VIth centuries BC. Concurrently, a novel product and its own unique vessel form, different from the usual perfumes, cosmetics and related vessel forms, began to emerge in many centers throughout the Mediterra­nean World. Found in Western Anatolia, Phrygia, the Aegean Islands, the Greek Sites, Italy, France, Spain and Southern Russia, this new cosmetic and its container were called βακκαρίς and lydion, respectively. The use of lydion, which was probably the only Lydian perfume/cosmetic-containing form that was exported and imitated outside Anatolia, persisted in the Vth and IVth centuries BC, albeit in decreasing abundance. However, most of these findings were recovered from undated deposits. Seven lydions are evaluated in this study and a novel example of the group classified as hybrid lydions is presented. This study aims to contribute to the chronology of transition and late lydions in the light of Hamamtepe, İkiztepe and new findings.

A century of archaeological excavations in Mi­letus has revealed a range of Roman houses. Since the Ro­man residential buildings were discovered within the sco­pe of research projects that focussed on the Mycenean and Archaic settlement of the city, these ruins didn’t get the at­tention they deserved. This article seeks to contribute to filling this gap. During the excavations in the East-West Trench to the West of the Bouleuterion in 1959 a peristyle court with mosaic floor that apparently belongs to an Atrium House was discovered. Selected deposits from the strata above and below the mosaic floor as well as from the Byzantine Cistern in the close proximity of the peristyle court provide important evidence for identifying the diffe­rent phases of the occupation. Little is known about the general characteristics of the pottery from residential con­texts in Miletus. In the third part of the article the reperto­ire and origin of the table and kitchen ware as well as the transport amphorae from the Atrium House in the East-West Trench are addressed.

Miletos’ta yüz yılı aşkın süredir yürütülen kazılarda kentin farklı kesimlerinde Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenen konut yapılarına rastlanmıştır. Öte yan­dan söz konusu yapılar kentin Miken ve Arkaik Dönem yerleşimini konu alan araştırmalar sırasında ele geçtikleri için hak ettikleri ilgiyi görmemişlerdir. Bu makale, bu ko­nudaki açığa katkı sağlamayı amaçlamaktadır. 1959 yılın­da gerçekleştirilen kazılar sırasında Bouleuterion’un batı­sın­da yer alan Doğu-Batı Açması’nda bir Roma Evi’ne ait tabanı mozaik döşeli peristilli avlunun kalıntıları tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında, mozaik tabanın altında­ki dolgu tabakalarından, peristilli avlu yakınındaki bir Bi­zans Dönemi sarnıcından ve yüzeyden ele geçen sera­mik­ler incelenmiştir. Böylece Roma Evi’nin yerleşim ev­re­leri tespit edilmiştir. Masa servisleri, mutfak kapları ve ticari amphoralardan oluşan seramikler Miletos’ta konut yapılarında kullanılan kapların repertuvarı ve kökeni üzeri­ne de önemli bilgiler sunmaktadır.

Makalede Rhodiapolis’te yapılan 2006, 2007, 2009 ve 2011 yıllarındaki kazılarda açığa çıkarılarak Antalya Arkeoloji Müzesi koleksiyonuna envanterlik ve etütlük eser olarak kayıt edilmiş pişmiş toprak kandiller incelenmiştir. Mü­zede Rhodiapolis’e ait toplam do­kuz adet pişmiş toprak kandil bulunmaktadır. Bu kandiller Hellenistik ve Roma Dönemi ana başlığı altında dört farklı tipte değerlendirilmiştir. Hellenistik Dönem’e ait üç, Roma Dönemi’ne ait ise altı adet kandil vardır. Bunlardan en erken tarihli kandil MÖ III. yüzyılın ikinci yarısı ile II. yüzyıla, en geç olanı ise MS V.-VII. yüzyıla aittir. Çalışmada incelenenler ile antik kentin eser deposundaki kandiller arasında MS V.-VII. yüzyıla tarihlendirilen Howland Tip 37 C Variant ve Broneer Tip 15’e ait kandiller sayıca çoğunluktadır. Rhodiapo­lis’te yapı­lan kazı çalışmalarıyla kentte seramik üretimi­nin olduğu ele geçen üretim atıklarının analiz sonuçla­rıyla kesinleşmiştir. İn­ce­lenen kandiller arasında sayıca çoğunluğun geç örnekler olu­şu ile antik kentte ele ge­çen üretim atıklarının da özellikle geç döneme ait ol­ması, Howland Tip 37 C Variant ve Broneer Tip 15 kan­dillerinin Rhodiapolis’te üretilmiş olabileceği dü­şüncesini akla getirmektedir. Fakat geç dönem seramik üre­tim atıkları içerisinde bu tipe ait kandil atıklarının bulunma­ması bu düşüncemizi şu an için kanıtsız bırak­mak­tadır. İlerle­yen yıllarda yapılacak kazı çalışmaları bu savımızı destekleyici verilerin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.

Terracotta oil-lamps, which were unearthed during excavations at Rhodiapolis in 2006, 2007, 2009, and 2011 and recorded as inventory and study items in Antalya Archeology Museum collection, were studied in this article. There are nine terracotta oil-lamps belonging to Rhodiapolis in the museum. These oil-lamps were examined in four categories under the main title of the Hellenistic and Roman Periods. There are three oil-lamps from the Hellenistic Period and six oil-lamps from the Roman Period. The earliest oil-lamp dates back to the second half of the IIIrd century and the IInd century B.C., the latest dates back to the Vth-VIIth century A.D. Among the oil-lamps in the artifact warehouse of the ancient city, Howland Type 37 C Variant and Broneer Type 15 oil-lamps which date back to Vth-VIIth century A.D. are the majority based on their numbers. The excavations in Rhodia­polis confirmed the ceramics pro­duction in the city by the analysis results of the production wastes. Since most of the oil-lamps examined are late period sam­ples and that the production wastes recovered in the ancient city especially belong to the late period, it sug­gests that Howland Type 37 C Variant and Broneer Type 15 oil-lamps might have been produced in Rho­diapolis. However, our idea has not been proven for the time being due to the absence of wastes of this type of oil-lamp in the late period ceramic production wast­es. Excava­tions in the coming years will reveal da­ta to support our suggestion.

Letoon, Muğla ili, Fethiye ilçesi, Kumluova Beldesi sınırları içerisinde, Eşen Çayı’nın batısında yer almaktadır. Letoon kazıları 1960’lı yıllarda başlamış, kazıların Doğu Ro­ma araştırmaları etabında Erken Doğu Roma İmpara­torluğu Dönemi’ne tarihlenen bir manastır olduğu düşü­nülen yapı, Profesör R. Martin Harrison tarafından ortaya çıkarılmıştır. Son dönemde bu alanda yapılan kazı ça­lışmaları bu görüşü destekler niteliktedir. Bu çalışmada Le­toon Kutsal Alanı kazılarında bulunmuş Geç Roma–Erken Doğu Roma Dönemi’ne tarihlenen kırmızı astarlı seramiklerin ön değerlendirilmesinin yapılması amaçlan­mıştır. Servis kapları içinde değerlendirilen bu kaplar sayı­sal olarak oldukça yoğun oranda ele geçmiştir. Bu kapların ön değerlendirmesi sonucunda Afrika Kırmızı Astarlı, Fo­ça Kırmızı Astarlı, Kıbrıs Kırmızı Astarlı ve Sagalassos Kır­mızı Astarlı Seramik gruplarına ait formlar tespit edilmiş­tir. Bunların yanı sıra yerel üretime ait olduğu düşünülen kırmızı astarlı seramikler üzerinde çalışmalarımız devam etmektedir. Sivil yerleşime dair verilerin oldukça az olduğu Letoon Kutsal Alanı’nda değerlendirmeye alınan sera­miklerin çoğunluğu manastırla ilgili ticari faaliyetlerin bir sonucu olmalıdır. MS. VI. yüzyılın başında kurulan Le­toon Manastırı VII. yüzyılın ilk yarısına kadar kullanılmış­tır. Çalışmada değerlendirilen çoğu Geç Roma–Erken Do­ğu Roma Dönemi Kırmızı Astarlı Seramikleri’nin kulla­nım evrelerinin manastır ile çağdaş olduğu görülmüştür. Bu ön değerlendirme çalışmasında Letoon’un Geç Roma–Erken Doğu Roma Dönemi’ne tarihlendirilen farklı form­lara sahip kırmızı astarlı seramik grupları incelenerek tanı­tım­la­rının yapılması ve bu döneme ait seramik çeşitliliği ile yoğunluğu hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.

Letoon is located in the west of Eşen’s river within the borders of Kumluova in Fethiye district of Muğla prov­ince of Turkey. Excavations of Letoon were launched in the 1960s, and a structure assumed to be a monastery dating back to the Early Eastern Roman Period was found out by Professor R. Martin in excavations carried out in the context of Early Eastern Roman researches. Excavation works per­form­ed recently in this area are supportive of this view. This study aimed to undertake the preliminary appraisal study of red slip pottery which dated back to the Late Roman – Early Eastern Roman Period and were discovered in excavations of Letoon sanctuary center. These ceramics evaluated to be un­der the category of service ware were obtained in large quantities. Upon the preliminary appraisal of these contain­ers, forms appertaining to African Red Slip, Phocaean Red Slip, Cypriot Red Slip and Sagalassos Red Slip Ware sub-groups were identified. Besides studies on these forms, stud­ies also on red slip pottery which are considered to be locally produced are still underway. Most of evaluated ceramics in the Letoon sanctuary center where traces of civilian settle­ment are quite rare must be resulting from commercial ac­tiv­ities of the monastery. In light of excavation findings, it was deduced that Letoon Monastery established in the early VIth cen­tury A.D. was operational until the first half of the VIIth century A.D. It was discerned that the time when the monas­tery was operational coincided with the period of us­age of the most of red slip pottery of the Late Roman – Early Eastern Roman Period which were analyzed in this study. With this study aim to introduce the red slip pottery which are including different forms from Letoon’s sanctuary and to give the infor­mation about variety and density of them in this period.

Kekova Island is near Üçağız village within the borders of the Demre District of Antalya Province. Since 2012, researches have been carried out both on the island and underwater. In the underwater surveys conducted in 2016, a new wreck area was identified. The wreck area is located very near the Basket-handled Amphora Wreck, which is off the Tersane Bay and da¬tes from the Archaic Period. Due to its location, despite the region’s intense sea traffic, some of the terracotta vessels in the cargo of this shipwreck have survived intact to today. Since the discovery and protection of these cultural assets is of great importance, a rescue excavation was performed in this priority area, which awaits urgent intervention. To determine the exact types of pottery vessels intact in the area it was investigated with scientific-systematic methods and they were brought to the surface employing suitable methods and techniques. They were then placed in desalination tanks installed in the museum environment.
Within the scope of this underwater rescue excavation, amphorae, terracotta kitchen vessels, objects for ship use, some vessel forms of undetermined origins, bronze vessels and metal objects were identified. The finds were studied to determine their origin, function and date. The pottery vessels and objects obtained as a result of this rescue work were examined in detail and are introduced to the world of science.

Kekova Adası, Antalya İli Demre İlçesi sınırları içerisinde Üçağız Köyü yakınlarında yer almaktadır. 2012 yılından itibaren hem ada üzerinde hem de sual¬tında araştırmalar gerçekleştirilmiştir. 2016 yılında yapılan sualtı araştırmalarında ise yeni bir batık alanı tespit edilmiştir. Batık alanı; Tersane Koyu açıklarında bulunan ve Arkaik Dönem’e tarihlenen Sepet Kulplu Amphora Batığı’na çok yakın bir konumda yer almak¬tadır. Bulunduğu konum itibari ile bölgenin yoğun deniz trafiğine rağmen batığın kargosunda yer alan pişmiş toprak kapların bazıları şans eseri günümüze kadar sağlam olarak koruna gelmiştir. Söz konusu kültür varlıklarının tespiti kadar korunması da büyük önem arz etmesinden dolayı acil müdahale bekleyen öncelikli bu alan için kurtarma kazısı gerçekleştirilmiştir. Alanda sağlam durumda bulunan pişmiş top¬rak kapların bilimsel-sistematik yöntemlerle tam niteliklerinin araştırılması için uygun yöntem ve tekniklerle su üstüne çıkartılmıştır. Sonrasında müze ortamında kurulan tuzdan arındırma tanklarına yerleştiril¬mişlerdir.
Sualtı kurtarma kazısı kapsamında batık alanında; amphoralar, pişmiş toprak mutfak kapları, gemi kulla¬nımına ait objeler, kökeni tespit edilemeyen bazı kap formları ile bronz kaplar ve metal objeler tespit edil¬miştir. Tespit edilen buluntular; köken, işlev ve tarih olarak ele alınmıştır. Tüm yapılan çalışmalar netice¬sinde ele geçen pişmiş toprak kap ve objeler detaylı olarak incelenmiş ve bilim dünyasına tanıtılmaya çalışılmıştır.

Bölgenin arkeolojik potansiyelinin anlaşılması ama­cıyla 2017-2019 yılları arasında gerçekleştirilen yüzey araş­tırmaları sonucunda Yozgat bölgesindeki en erken iskân izlerinin Geç Neolitik Çağ sonu-Erken Kalkolitik Çağ baş­larına kadar geriye gittiği, bölgede Erken Tunç Çağı’ndan itibaren yoğun bir prehistorik yerleşim ağının ortaya çık­tı­ğı ve bu iskân sürecinin Geç Demir Çağı, Hellenistik Dö­nem, Roma Dönemi ve Geç Antik Çağ’da da devam ettiği anlaşılmıştır. Kızılırmak Havzası içerisinde yer alan Yoz­gat’ın kuzeyi antikçağda Pontos Bölgesi ve daha sonra da Galatia Bölgesi sınırları içerisindeyken güneyi ise Kappa­dokia Bölgesi sınırlarında yer almıştır. Tespit edilen kaya mezarları­nın haritalandırılması sonucunda antikçağ Pon­tos-Galatia sınırı hattındaki Yozgat merkez ilçe, Çekerek ve Aydıncık gibi bölgenin kuzey ilçelerinde yoğunlaştıkları anlaşılmıştır. Kappadokia Bölgesi sınırlarına giren güney ilçelerinde ise ölü gömme geleneklerinde tümülüs mezar­ların çok daha yaygın olduğu anlaşılmıştır. Bu çalışma kapsamında, tespit edilen kaya mezarlarının tipleri ve böl­gesel dağılımlarının yanı sıra ele geçtikleri yerleşimlerin de ana karakterleri ve yerleşim kronolojileri değerlendirilmiş­tir. Tespit edilen mezar tipleri arasında arcosolium ve kha­mo­sorion tipi kaya mezarlarının yoğun olduğu görülmek­tedir. Fakat bu mezarların yanı sıra Paphlagonia kaya me­zarları kapsamında değerlendirilen ve en güneydeki yayı­lım alanı Çorum-Gerdekkaya ile sınırlanan çift sütunlu bir kaya mezarı ve bu bölge için bilinmeyen antropomorfik khamosorion tipi kaya mezarı da bölgenin mezar tipolojisi kapsamında ele alınmıştır.

In order to understand the archaeological po­tential of the region, surveys were conducted between 2017 -2019, and as a result of these efforts, it has been deter­mined that the earliest settlement traces in the Yozgat re­gion date from the Late Neolithic – Early Chalcolithic Age, and a dense prehis­toric settlement network emerged from the Early Bronze Age, and the settlement process contin­ued during the Late Iron Age, Hellenistic, Roman and Late Antique periods. Yozgat is located in the Kızılırmak Basin, and north of Yozgat was within the borders of the Pontus Region and later the Galatia Region, while to the south was the Cappadocian Region in Antiquity. As a result of map­ping the graves found, it was understood that they are con­centrated in the northern districts of the region, such as the central district of Yozgat, Çekerek and Aydıncık on the line of the Pontus-Galatia border. In the southern districts, en­tering the borders of the Cappadocia Region, it was under­stood that in burial traditions the tumuli were much more common. In this study, in addition to the types and region­al distribution of the identified rock-cut tombs, the main char­acteristics and chronologies of the settlements in which they are located are evaluated. Among the grave types identified, the arcosolium and chamosorium type rock-cut tombs are concentrated. In this context, an an­thro­pomorphic chamosorium type rock-cut tomb, which is not otherwise known from this region, was also exam­ined within the scope of the tomb typology of the region. Among other graves however, a columnar rock-cut tomb, evaluated within the scope of Paphlagonia rock-cut tombs, and whose southern spreading area was bounded by Çorum-Gerdekkaya, is also discussed.

The survey area covers the Yeşilyurt (Pisye) plain in the north, Sarnıçköy (Pladasa) and Akbük Bay in the south, within the borders of Muğla. The epigraphic studies carried out in this area indicate the presence of a koinon between Pisye and Pladasa, the two significant cities in the region. There are also settlements of Londeis (Çiftlikköy), Leukoideis (Çıpı), Koloneis (Yeniköy) in the territory of the koinon. During the surveys, many different types of burial struc­tures were encountered within the territory of the koi­non, where a scattered settlement model is visible. This study particularly focuses on vaulted chamber tombs, cham­ber tombs and rock-cut tombs in the territory. As a result of the survey, 6 vaulted chamber tombs, 6 chamber tombs and 16 rock-cut tombs were evaluated in this study. The date of the vaulted chamber tombs coincides during the Macedonian rule in the koinon of Pisye-Pladasa, which began with Asandros in 323 BC and continued until 197 BC by Philippos V in the region. The construction date of the cham­ber tombs in the koinon territory points out a period after 197 BC within the ruling system of Rhodes. However, the chamber tomb at the site of Asartepe in the abandoned village of Tınaz is dated to the Late Geometric period in the light of the context ceramic findings in similar tombs. The rock-cut tombs that were used in the rural settlement model in the region have to be dated between IInd century BC and IInd century AD.

Araştırma alanı, Muğla ili sınırları içinde, kuzeyde Ye­şil­yurt (Pisye) ovasından, güneyde Sarnıçköy (Pladasa) ve Akbük Koyu’nu da içine alan bölgeyi kapsamaktadır. Bu alanda yapılan epigrafik araştırmalar bölgenin önemli iki kenti olan Pisye ve Pladasa arasında bir koinonun varlığını işaret etmektedir. Koinonun territoriumu içinde Londeis (Çift­likköy), Leukoideis (Çırpı), Koloneis (Yeniköy) yerle­şimleri de bulunmaktadır. Dağınık bir yerleşim modeli sergileyen koinon territoriumunda gerçekleştirilen yüzey araş­tırmalarında farklı tiplerde birçok mezar yapıları ile de karşılaşılmıştır. Bu çalışma ile özellikle territoriumdaki tonozlu oda mezarlar, oda mezarlar ve kaya oygu mezarlar üzerinde durulmuştur. Yapılan araştırmalar sonucunda 6 tonozlu oda mezar, 6 oda mezar ve 16 kaya oygu mezar çalışma kapsamında değerlendirilmiştir. Tonozlu oda me­zar­ların tarihi Pisye-Pladasa koinonundaki MÖ 323 yılın­da Asandros ile başlayan ve MÖ 197 yılına V. Philippos’a ka­dar devam eden Makedon yönetimi süreciyle örtüşmek­tedir. Koinon territoriumundaki oda mezarların inşa tarihi ise bölgenin Rhodos’un yönetim sistemi dahilinde MÖ 197 yılı sonrası bir dönemi işaret etmektedir. Fakat eski Tı­naz köyü Asartepe mevkiindeki oda mezar, benzer mezar­lardaki kontekst seramik buluntular ışığında Geç Geomet­rik Döneme tarihlenmektedir. Bölgede izlenen kırsal yerle­şim modeli içinde kullanılan kaya oygu mezarların ise MÖ II. yüzyıl-MS II. yüzyıl arasına tarihlenmesi gerekmektedir.

Antikçağlarda özel yemek odalarında konuklara ik­ram­lıkların sunulduğu masalar, ihtiyaç ve işlevi doğrultu­sunda farklı formlarda yapılmışlardır. Roma Dönemi’nde tricliniumlarda ve açık havadaki kır yemeklerinde stiba­dium olarak adlandırılan yarım dairesel sedirlerin önünde önceleri yuvarlak formda kullanılan masalar zamanla çev­relendiği sedirin formuna uydurularak at nalı şeklini al­mış­lardır. Sigma formlu olarak adlandırılan yarım dairesel bu masalar Hristiyanlığın yaygınlaşmasıyla birlikte, İsa ikonografileri içinde yer alan pek çok nesne gibi kutsal sa­yılmışlardır. Erken Hristiyanlık dönemi sanatçılarından ba­zılarının, İsa’nın 12 havarisiyle birlikte yemek masasın­da tasvir edildiği son akşam yemeği temalı eserlerinde sig­ma formlu masaya yer vermiş olmaları da bunda etkili ol­muş olmalıdır. Böylece sigma formlu masalar kilise litürji­sinde altar tablası olarak yerini almıştır. Sade, bezemeli, ça­nak yuvalı gibi tiplerde olan sigma formlu altar tablaları, özellikle erken Hristiyanlık döneminde sıkça kullanılmış, geç dönemlere doğru altar tablası işlevinin yanı sıra, Kıpti mezar taşları gibi farklı amaçlarla da kullanım görmüştür. Blaundos antik kenti 2019 kazı çalışmalarında ele geçen altar tablası benzer örneklerine göre biraz daha küçük ve sade işlenmiştir. Erken Doğu Roma Dönemi atölye me­kan­larının hemen önündeki taş döşeli alanda parçalanmış vaziyette açığa çıkan tabla, benzer örnekler ve aynı kon­tekste ele geçen havan, sikke gibi buluntular ışığında MS V. yüzyıla tarihlenmiştir. Kentin kilise kayıtlarında adı geç­me­si ve yüzeyde takip edilebilen yoğun Doğu Roma yapı­laşmasına rağmen, kilise olduğu kesin olarak söylenebile­cek bir yapıya rastlanmamaktadır. Bu konuda daha önceki araştırmalardaki öneriler, kazılarda ele geçen Hristiyan­lıkla ilgili veriler ve özellikle sigma formlu altar tablası, muh­temel kilise yapısının konumu ve tarihi hakkında da fikir vermektedir.

In ancient times, tables in which special treats were served to the guests were made in different forms in line with their needs and functions. During the Roman period, in the tricliniums and outdoor prairie feasts, the tables that were used in a round form in front of the semi­circular formed couches called stibadium, were adapted to the form of the couch in which they were surrounded in time. These semicircular tables, called Sigma forms, were considered sacred like many objects in the iconog­raphy of Christ with the spread of Christianity. The fact that some of the early Christian artists including a sigma-shaped table in their last supper-themed work, in which Jesus was depicted with his twelve apostles has made this spread out easier. Thus tables with sigma form have taken their place in church liturgy as altar trays. Sigma-shaped altar trays, which are plain, decorated or with a bowl open­ing, were frequently used especially in the early Christian period. In addition to their function as the altar tray, they were also used for different purposes, such as Coptic tombstones. The altar plate unearthed in the exca­vations of Blaundos ancient city in 2019 was slightly smaller and undecorated than similar examples. The pla­te, which was discovered torn apart in the stone paved area right in front of the Early East Roman workshop spa­ces, was dated to the 5th century AD in the light of similar examples and findings such as mortars and coins found in the same context. Despite the fact the city was mentioned in the church records and the dense East Ro­man structures that can be followed on the surface, there is no structure that can be said to be definitively a church. Previous researches on this subject suggests, the data about Christianity that were found in excavations, and especially the sigma-shaped altar table gives an idea about the location and also history of the possible church structure.

Muğla ili, Yatağan ilçesi, Yeşilbağcılar mahallesi sınır­ları içindeki Değirmendere Mevkii’nde Muğla Müze Mü­dürlüğü başkanlığında yapılan kazı çalışmaları sırasında, zeytinyağı işlik alanları ve yakınındaki dikdörtgen planlı me­kanlardan oluşan kesin tanımlanamayan kompleks ya­pılara ait kalıntılar tespit edilmiştir. Tespit edilen bu kalın­tıların doğu kenarında eğimli alanda olması nedeniyle da­ha iyi korunmuş ve planı belirlenebilen bir yapı, güneybatı yönde tekil durumda yana yana sıralanmış depolama alan­ları ve bunların ikisinin arasında ise tam planı belirleneme­yen ve çok odalı yapılara ait kalıntılar ele geçmiştir. Bu ka­lıntı içinde bir mekanın kenarında ele geçen bronz mücev­her kutusu ve içinde muhafaza edilen takılar çalışmanın ko­nusunu oluşturmaktadır. Söz konusu bronz kutu, yak­laşık 1000 yıl boyunca kapalı bir şekilde korunmuştur. Ku­tu içinde iki çift küpe, üç kolye ucu, iki bilezik ve üç yüzük­ten oluşan Doğu Romalı bir kadının takı seti olarak adlan­dırabileceğimiz buluntu grubu ve ayrıca bir parça kuvars (kaya kristali) ve bir kemik zar bulunmuştur. Buluntular, farklı kentlerden ele geçmiş veya müze koleksiyonlarında bulunan benzerleriyle karşılaştırılmış ve kontekst veri olması da göz önünde alınarak değerlendirilmiştir. Ayrıca üretim ve süsleme teknikleri hakkında bilgi verilerek tanı­tılmış olan buluntuların, üretim yeri ve aşamaları konu­sunda da birtakım önerilerde bulunulmuştur. Söz konusu buluntu grubu bronz kutu içerisinde farklı takı türlerinin bir arada ele geçmiş olmasıyla Orta Doğu Roma Dönemi takı modasını bütüncül bir şekilde yansıtması açısından oldukça önemlidir.

Rescue excavations conducted by the Muğla Mu­seum Directorate in the Değirmendere Locality with­in the territory of Yeşilbağcılar in Yatağan District of Muğ­la Province, found remains belonging to olive oil press­es and nearby complexes with rectangular rooms, not identifiable. A structure with a discernible layout was found on the eastern end of these remains, better pre­served due to its location on sloping ground, and in the southwest are storage areas side by side, and in the area in between these two are the remains belonging to uniden­tifiable multi-room complexes. In these remains were found a bronze jewellery box that had survived untouch­ed for a thousand years. It contained two pairs of ear­rings, three necklace pendants, two bracelets and three rings -most likely the jewellery set of an East Roman wo­m­an – together with a piece of quartz (rock crystal) and a die of bone. These finds are compared with similar exam­ples of various provenances and museums and are as­sessed in respect to the find’s context and its quality. The finds are presented together with their production and de­coration techniques and proposals are made concern­ing provenance and methods of production. This group of jewellery within a bronze box is of im­portance re­presenting the fashion in jewellery of the Middle East Roman period.

Mersin ili, Bozyazı ilçesi, Dikilitaş mevkiinde bulunan Pullu arkeolojik sit alanında Anamur Müze Müdürlüğü başkanlığında 2017 ve 2018 yıllarında yapılan arkeolojik ka­zılar sonucunda, bazilikal planlı bir kilise ortaya çıkarıl­mıştır. Dikilitaş Pullu Kilisesi, Dağlık Kilikya Bölgesi’nde, Nagidus ile Anemurium kentlerinin arasında bir koy kıyı­sına, Geç Antikçağ’da inşa edilmiştir. Çalışmamızın konu­su­nu, yapıda gerçekleştirilen kazılar sonucunda bulunan 17 Geç Antikçağ sikkesi oluşturmaktadır. Çalışma kapsa­mında sadece Dikilitaş Pullu kilisesi kazıları ve sikkeleri hakkında genel bilgi verilmemiş, aynı zamanda Dikilitaş Pullu Kilisesi sikkeleriyle, yine Dağlık Kilikya’da yer alan Anemurium, Celenderis, Olba ve Elaiussa Sebaste kentle­ri­ne ait Geç Antikçağ sikke verileriyle karşılaştırılarak bir takım numismatik verilere ulaşmak amaçlanmıştır. Ayrıca bölgenin tarihi hakkında yazılı kaynaklardan öğrendiği­miz bilgiler sikke buluntularıyla da doğrulanmaya çalı­şılmıştır. Dikilitaş Pullu Kilisesi’nde ele geçen Geç Antik­çağ sikkeleri üzerinde hem Dağlık Kilikya Bölgesi’ndeki, Sasani akınlarının etkileri aranmış hem de yapının mimari kalıntılarıyla birlikte yorumlanarak inşa ve tadilat evreleri hakkında birtakım sonuçlar çıkarılmıştır. Dağlık Kilikya Bölgesi’ndeki arkeolojik kazılardan ele geçen Geç Antikçağ sikkeleriyle ilgili yayımların Anadolu’daki diğer antik böl­gelere oranla oldukça az olması da çalışmanın önemini arttırmaktadır.

Archaeological excavations carried out in 2017 and 2018 under the direction of Anamur Museum Di­rectorate in the Pullu archaeological site in Dikilitas, Boz­yazı district of Mersin revealed a basilica church. The Di­kilitas Pullu Church was built in the Late Antique on the banks of a bay between the ancient cities of Nagidos and Anemurium in the Rough Cilicia region. The subject of our study is the composed of 17 coins dated to Late Anti­que found as a result of archaeological excavations carri­ed out in the structure. Within the scope of the study, not only general information about the excavations and co­ins of the Dikilitas Pullu Church was given, but also the Late Antique coin data of the Anemurium, Celenderis, Olba and Elaiussa Sebaste city, which are also located in the Rough Cilicia, were compared with the numismatic data. In addition, the information we have learned from the written sources about the history of the region has been tried to be confirmed by coin finds. On the Late An­tique coins uncovered in the Dikilitas Pullu Church, both the effects of the Sassanid attacks in the Rough Cilicia Region were searched and the results of the construction and renovation phases were interpreted with the archi­tectural remains of the building. The fact that the pub­lications on the Late Antique coins recovered from the archaeological excavations in the Rough Cilicia region is relatively low compared to other ancient regions in Ana­tolia also increases the importance of the study.

Batı Lykia Bölgesi’nin kutsal alanı olan Letoon’un tarihinin Prehistorik çağlara değin uzandığı arkeolojik verilere göre saptanmıştır. Letoon’un yazılı kaynaklar ışı­ğında ise MÖ II. bine değin kutsallığı bilinmektedir. Letoon’un Lykia’nın kutsal alanı olarak seçilmesindeki en önemli neden Anadolu kültürlerinde kutsal sayılan kayalıklar ile doğal su kaynağının burada bulunmasıdır. Letoon’da açık hava kült alanı olduğu düşünülen alanın olduğu bölgede Lykia’nın en erken döneme tarihlenen heykeli ele geçmiştir. Bu heykel kutsal alanın dip tari­hin­den beri süre gelen Anadolu uygarlıklarıyla bağlan­tısını aydınlatacak bir veridir. Tiyatronun yaslandığı, Tüm­tüm Tepe’nin batı kayalık yamacı yerleşim tesisle­rinin bulunduğu düzlüğün doğu yanı bir sıra doğal bir set oluşturur. Letoon’da tiyatronun yaslandığı Tümtüm Tepe boyunca 4 kotta teras duvarları yamaç boyunca uzanmaktadır. Teras duvarı kazıları sırasında kaya ba­samaklı podyum şeklinde yükselen, üzerinde sunu ça­nakları bulunan çok büyük bir ana kaya kütlesi ortaya çıkarılmıştır. Kayalık alanda yarıklar, bu yarıklarla bağ­lantılı su döşemi, küçük bir mağara da yer almaktadır. Kaya basamaklı sunu alanının bulunduğu kayalığın bir kısmının taş ocağı olarak kullanıldığı görülmüştür. Ka­ya basamaklarının bulunduğu alandan kültle bağlantılı adak objeleri ve çeşitli hayvan kemikleri, domuz dişleri ele geçmiştir. Bu çalışmada kaya basamaklı sunu alanı, kazılarından ele geçen objelerle birlikte değerlendirile­cektir. Letoon Kutsal Alanı’nın erken Anadolu kültür­leri ile inanç birlikteliğine ve Letoon’daki tanrılarla bir­likte kültlere değinilecektir.

The Letoon, the common sanctuary of the West Lycia Region has a history that dates from pre­history and from written sources the sanctity of the Letoon was known from 2000 B.C. onwards. The most important reason beyond doubt why Letoon was chosen as the holy area of Lycia was due to its natural sources of water. The rocks were considered sacred in Anatolian cultures, primarily the Hittites. In the stud­ies carried out to unearth the terrace walls, a rock step­p­ed area was exposed. In the area where there are rock steps, libation bowls carved into the rock, water relat­ed arrangements, rock carved canals, natural rock pits, natural rock crevices and a small cave were unearthed. All of these features of this area suggest an open-air cult area. Both the design of the area and the finds re­lat­ed to cult provide data indicating the religious iden­tity of the area. Within the rock-stepped area, which is thought to have been an open-air cult area, a sculp­ture, named “abstract” was found. In evaluating this rock-stepped presentation area, the Letoon’s connec­tion with Anatolian cultures’ gods and cults within the historical process are examined.

Makalede Antalya Müzesi’nde yer alan yeni bir yazıt tanıtılmaktadır. Buluntu yeri belli olmayan stel, bir adak taşı niteliğindedir. Yazıtından anlaşıldığı üzere, Dēmētrios adında bir rahip Zeus Khalazios için masraflarını kendi pa­rasından karşılamak suretiyle bir adak diktirmiştir. Kha­lazios sıfatı Hellence’de dolu yağmak fiilinden türetilmiş­tir. Dolayısıyla bu epitheton şiddetli yağmur ve dolu gibi doğa olaylarıyla bağlantılı görünmektedir. Stelin iki yan yüzünde Zeus’la bağlantılı unsurlar yer almaktadır. Sağ yüzünde üzüm salkımı, sol yan yüzünde ise şimşek demeti işlenmiştir. Şimşek demeti hava olaylarıyla ilgilidir, üzüm salkımı ise bereketi simgelemektedir. Dolayısıyla yağışla­rın, toprağın verimiyle doğrudan ilgisi bulunmaktadır. Daha önce Mysia ve Kilikia bölgelerinde belgelenen bu epi­theton Antalya Bölgesi’nde ilk defa görülmektedir. Gü­nümüzde tarımsal üretime yön veren Antalya Bölgesi, an­tikçağda da oldukça verimli bir bölgeydi. Makalede khala­zios sıfatının içeriğinden hareket ederek bölge tarımına ve aynı zamanda ekonomisine ilişkin epigrafik verilere deği­nilmektedir. Yazıt MS. II.-III. yüzyıllara tarihlendiril­mek­tedir ve buluntu yeri aynı zamanda yazıtta zikredilen isim­lere göre anlaşılmaya çalışılmaktadır.

In this article, a new votive inscription from the An­talya Museum is presented. The inscription is of votive character and the provenance of the dedication is unknown. It is understood from the inscription that the priest Dēmētrios erected the stele to Zeus Chalazios at his own expence. The adjective Khalazios derives from the verb hail in Ancient Greek. Therefore, this epithet appe­ars to be directly related to weather events such as heavy rain and hail. There are symbols associated with Zeus on both sides of the stele. The bunch of grapes was engraved on the right and a thunderbolt was engraved on the left side of the stele. The thunderbolt denotes weather pheno­mena and the grape-bunch denotes agriculture and ferti­lity. Therefore, precipitation is directly related to the yield of the soil. This epithet, previously attested in Mysia and Cilicia regions, has hitherto been unattested in Antalya Region. In the article, the epigraphic data regarding eco­nomy and agriculture of the region is referred based on the content of the epithet. As the provenance of the insc­ription is unknown, the findspot of it has been discussed by the author according to the spreading area of the names.

It is not surprising to see rivers, the vital sour­ces of life, as revered deities in the pantheon. Rare ex­am­ples aside, the cults of river gods have generally been poorly documented as in the case of Aiolis. The cults of four river gods, respectively Hermus, Xanthus, Titnai­us, and Boionites, have been attested in the re­gion. Little is known on these deities and the available scanty in­formation on them is mainly provided through the nu­mismatic evidence. The rivers in Aiolis have been stud­i­ed under different topics and within different contexts such as religion and historical geog­ra­phy. Focusing on the divine characteristics of the riv­ers in Aiolis, this ar­ticle aims to present a depiction of the river gods in question in the region.

Yaşam kaynağı olarak algılanan ırmakların tanrı­lar olarak pantheonda yer alması şaşırtıcı değildir. Na­dir örnekler dışında genel itibariyle ırmak tanrılar­ının kültleri hakkında fazlaca veri bulunmamaktadır. Aio­lis Bölgesi’ndeki kültler de bu genellemeye istisna teş­kil etmemektedir. Bölgede Hermos, Ksanthos, Tit­nai­os ve Boionites olmak üzere dört ırmak tanrısının var­lığı bilinmekedir. Bölgedeki ırmaklar farklı başlık­lar al­tında; din, tarihi coğrafya gibi farklı bağlamlarda ça­lı­şıl­mıştır. Aiolis Bölgesi’ndeki ırmakların tanrısal niteliklerine odaklanan bu çalışma, bahsi geçen ırmak tan­rılarının bölge temelinde incelenmesini amaçla­mak­tadır.

2017 yılında TC Antalya Müze Müdürlüğü baş­kan­lığında yapılan kazılar sırasında Doğu Sütunlu Cad­de olarak adlandırılan alanın su kanalında devşirme para­pet olarak kullanılmış yazıtlı bir blok bulunmuştur. Blok üzerindeki yazıtın imparator azatlısı olan ve adı günü­mü­ze kalmamış bir procurator tarafından impara­tor Tra­ianus ve kız kardeşi Ulpia Marciana onuruna yaptırılan bir ithaf yazıtı olduğu anlaşılmıştır. İlk üç satırı iki sütun olarak yazılmış yazıt, beş satırdan oluş­maktadır ve frag­man halindedir. Yazıtın sahip olduğu­muz sağ tarafı iyi korunmuş olup okunabilir durumda­dır. Kayıp olan sol taraf ise muhtemelen başka bir blok üzerinde yer alıyor olmalıydı. Bu makalenin amacı, il­gili yazıtın tanıtımını ya­parak imparator Traianus’un, hakkında çok kısıtlı bil­gi sahibi olunan kız kardeşi Ul­pia Marciana hakkında bilgi vermektir.

During the excavations carried out under the direction of the Antalya Museum Directorate in 2017, an inscribed block, used as a spolia parapet, was found in the water trench of the area called the eastern colon­nade street. The block has an honorary inscrip­tions dedicated to emperor Traianus and his sister Ulpia Mar­ciana by a libertus procurator of the emperor who­se na­me is unknown. The fragmentary inscription, of which the first three lines are written in two columns, consists of five lines. The right hand side of the inscrip­tion is well preserved and legible. The missing left side was most probably on another block. This article introdu­ces the inscription and then provides information con­cerning the less well known Ulpia Marciana, the sister of emperor Traianus.

Makalede Muğla Müzesi’nde bulunan iki adet mezar steli üzerinde yer alan yazıtlar ele alınmaktadır. Her iki ste­lin de buluntu yerleri ve menşei bilinmemektedir. Yazıtlar­dan ilki, Zosime tarafından oğlu Epainetos için dikilen me­zar yazıtıdır. Diğeri ise Hekaton ve Aphphion tarafın­dan oğulları Artemon için, Trebius Antoninus isimli şah­sın vermiş olduğu gömü yapma izni uyarınca dikilmiştir. Her iki yazıt Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlendiril­miştir ve olasılıkla Stratonikeia veya çevresinden getiril­miş­lerdir. Makale kapsamında ayrıca Konya Koyunoğlu Müzesi’nde bulunan ve daha önce yayımlanmış bir mezar yazıtı hakkındaki düzeltme metni de yer almaktadır. Ma­nes ve Petronius tarafından babaları Gaius ve anneleri Dou­da için dikilmiş bu mezar yazıtı Kütahya ilinin Çav­dar­hisar ilçesinde (Aizanoi) bulunmuş bir mezar steli üze­rinde bulunmaktadır.

This paper presents two funerary inscriptions, carved on stelae, from Muğla Museum. The findspots and origins of both stelae are unknown. The first inscription is the epitaph of Epainetos erected by his mother Zosime. The latter is the epitaph of Artemon erected by his father Hekaton and his mother Aphphion, in accordance with the permission for the burial granted by Trebius Antoni­nus. Both inscriptions are dated to Roman Imperial Period and possibly they were brought from Stratonikeia or vicin­ity. This paper also presents corrigendum to a published funerary inscription from Konya Koyunoğlu Museum. This inscription, the epitaph of Gaius and his wife Douda erected by their sons Manes and Petronius, is carved on a funerary stele found in Çavdarhisar district (Aizanoi) of Kütahya province.

Sunulan makalede, Manisa Müze Müdürlüğü’ne bağlı Akhisar Müzesi’nde korunan dört adet Hellence ye­ni yazıt tanıtılmaktadır. Yazıtlardan ilk ikisi Manisa İli, Akhisar İlçesi’ne bağlı Yayakırıldık ve Göcek Mahal­leleri’nden, diğeri Gördes İlçesine bağlı Kalemoğlu Ma­hallesi’nden, sonuncusu ise Soma İlçesi’ne bağlı Kozlu­ören Mahallesi’nden Akhisar Müzesi’ne getirilmiştir. Yazıtlarda bol miktarda Hellence theophorik ismin ya­nısıra epikhorik isimler ve bir Roma ismi kullanılmıştır. Birinci yazıtta Phoibe’yi oğlu Epitynkhanon, kocası Epi­gonos ve akrabaları hep birlikte mermerden bir stel ile onurlandırmaktadırlar. İkinci yazıtta, iki erkek kar­deş Onesimos ve Hesperos kız kardeşleri, Neike kızı, Ar­te­midoros, Telesphoros, Stratonike beslemeleri ve Glykon ise eşi Tykhe’yi onurlandırmaktadır. Üçüncü yazıtta ise, rahip Menandros karısı Ammias, oğlu Me­nandros ve diğer aile üyeleri tarafından onurlandırıl­ma­ktadır. Her ne kadar bu yazıtlar onurlandırma ifa­desi içeriyor olsa da içerikleri ve üzerlerindeki betimle­meler dikkate alındığında mezar steli formunda olduk­ları anlaşılmaktadır. Dördüncü yazıt ise baba Philippi­kos’un oğlu Menandros’un hatırası için bir mezar yazıtı yazdırması ile ilgilidir.

In this paper, four new Greek inscriptions are introduced preserved today in the Akhisar Museum, which is under the directorship of the Manisa Museum. The first two of these inscriptions were found in the Yayakırıldık and Göcek neighbourhoods of the Akhisar District of Manisa Province. The third was brought to the Akhisar Museum from the Kalemoğlu neighbourhood of the Gördes District and the last from the Kozluören neighbourhood of the Soma District. Some Greek theo­phoric and epichoric personal names, as well as one Latin personal name, are used in the texts of these four inscrip­tions. In the general context of the first inscription, a wom­an named Phoibē was honored by her son Epityn­khanōn and her husband Epigonos, together with other relatives unnamed with a marble stele. The second in­scription concerns the honouring of two women by dif­ferent people, named Tykhē and Neikētē. So by one; the brothers, Onēsimos and Eperos, honour their sister Ty­khē, by the other Neikētē was honoured by her father Artemidoros Telesphoros, his nurse Stratonikē and her husband Glykōn. In the third inscription, a priest named Menandros is honoured by his wife Ammias, his son Menandros and other unnamed family members. Alt­hough these inscriptions contain honorific expressions, it is understood that they are inscribed in a funerary stele style, from both their epigraphic content and the descrip­tions/decorations on their surfaces. The last inscription is a funerary stele to the memory of Menandros, inscribed by his father, named Philippikos.

Bu çalışmada Lykaonia Bölgesi’nin doğu kesiminde bulunan Hristiyanlık evresine ait yazıtlar ele alınmaktadır. Bu yazıtların üçü Yağlıbayat Mahallesi’nin bulunduğu Sa­vatra antik kentine aittir. Diğer yazıtlar ise; Perta antik kentine yakın olan İpekler Mahallesi’nde ve Altınekin il­çesinin güneyinde bulunan Zulmanda Hanı yakınların­daki yerleşim yerinde bulunmuştur. Savatra’da bulunan 1 Nr.lı yazıt Anatolios isimli bir kişinin mezar taşıdır. Yazıtın üzeri bir histogram ile tamamlanmaktadır. 2 Nr.lı yazıt dikdörtgen blok şeklindedir ve Tanrı’nın ezeli ve ebedi yö­nünü ifade eden Yunanaca’daki alpha ve omega harfleri yer almaktadır. 3 Nr.lı yazıt ise Yağlıbayat mezarlığında bu­lunmuştur ve kırık durumdadır. Okunabilen kısmında ise bir episkopostan bahsedilmektedir. 4 Nr.lı yazıtta aziz­lik mertebesne yükselen Polyeuktos isimli bir rahibin inanç tahlilini ortaya koymaktadır. Son yazıt ise Zulmanda Han’ın yakınındaki bir çiftilikte bulunmuştur. Bu yazıtta Patricius isimli bir hatibin buradaki kiliseyi kutsamasın­dan söz edilmektedir.

In this study, inscriptions belonging to the transition period to Christianity in the eastern part of the Lykaonia Region are discussed. Three of these inscrip­tions belong to the ancient city of Savatra, where the Yağlıbayat District is located. In addition other inscrip­tions were found in the İpekler District, close to the ancient city of Perta, and in the settlement near the Zul­manda Khan in the south of Altınekin district. Inscrip­tion Nr. 1 in Savatra is the tombstone of a person named Anatolios. The inscription is complemented by a histo­gram. The inscription Nr. 2 is in the form of a rectangular block and includes alpha and omega letters in Greek, which means the eternal aspect of God. Inscription Nr. 3 was found in the Yağlıbayat cemetery and is broken. In the readable part, a bishop is mentioned. The inscription Nr. 4 reveals the belief analysis of a priest named Poly­euktos, who rose to the degree of sainthood. The last in­scription was found on a farm near Zulmanda Han. In this inscription we mention a preacher named Patricius blessing the church here.

Bu çalışmamızda Abbâsî Halifesi Mu‘tasım-Billâh’ın (833-842) 838 yılındaki meşhur Asia Minor veya Müslü­manlarca adlandırıldığı şekliyle Bilâdü’r-Rûm seferinin asıl hedefinin neresi olduğu konusu üzerinde durduk. Asia Minor’un önemli merkezlerinin hedef alınması Halife Hâ­rûnürreşîd (786-809) ile başlamış ardından da oğulları Me’mûn (813-833) ve Mu‘tasım-Billâh tarafından da de­vam ettirilmişti. Bu noktada Mu‘tasım-Billâh’ın da bir şe­kilde babası Hârûnürreşîd’in ve ağabeyi Me’mûn’un Doğu Roma ve Asia Minor politikalarını takip ettiği anla­şılır. Ab­bâsî Halifesi Mu‘tasım-Billâh’ın 223/838 yılındaki meş­hur Asia Minor Seferi’nde de Amorium ve Ancyra şe­hirleri Müslüman askerler tarafından fethedilmişti. Buna rağmen seferin asıl hedefinin Doğu Roma İmparator­lu­ğu’nun hangi şehri olduğu konusu ise tartışmalıdır. Ta­rihçiler tarafından Doğu Roma İmparatorluğu’nun üç önem­li şehri olan Constantinopolis’in, Ancyra’nın ve im­pa­rator Theophilus’un (829-842) doğum yeri olan Amori­um’un Mu‘tasım-Billâh’ın Asia Minor Seferi’nin hedefi olduğu ileri sürülmüştür. Nihayetinde Mu‘tasım-Billâh’ın seferinin asıl hedefinin, Ebû Hanîfe ed-Dîneverî’nin (ö. 282/895) Kustantîniyyetü’s-sugrâ yani ‘Küçük Constanti­no­polis’ olarak bahsettiği Amorium şehri olduğu anlaşıl­mak­tadır. Çünkü Amorium hem Exercitus Anatolici’nin merkeziydi hem de Asia Minor’un en büyük ve en önemli şehirlerinin başında geliyordu.

In this study, we focused on the main target of the ‘Abbāsīd Caliph al-Mu‘tasim-Bi’llāh’s (833-842) famous Asia Minor id est Bilād ar-Rūm campaign in the year 223/838. The targeting of major central cities of Asia Minor started with ‘Abbāsīd Caliph Hārūn al-Rashīd (786-809) and then continued his sons al-Ma’mūn (813-833) and al-Mu‘tasim. At this point, it is understood that al-Mu‘tasim also somehow followed his father Hārūn al-Rashīd and his elder brother al-Ma’mūn’s policies of the Byzantine Empire and Asia Minor. Amorium and Ancyra have been conquered by Muslim soldiers during the ‘Abbāsīd Caliph al-Mu‘tasim-Bi’llāh’s mentioned famous Asia Minor campaign in the year 223/838. How­ever, it is controversial which city of Byzantine Empire was the main target of al-Mu‘tasim-Bi’llāh’s this cam­paign. Byzantine Empire’s very important three cities Constantinopolis, Ancyra and emperor Theophilus’ (829-842) birthplace Amorium were suggested as the main target of al-Mu‘tasim-Bi’llāh’s Asia Minor cam­paign by the historians. Finally, it has been understood that the main target was Amorium where called “Kust­antīniyye as-Sugrā” id est “The Little Constantinople” by the Muslim historian al-Dīnawarī (3/9th century). Be­cause Amorium was both the center of Exercitus Anato­lici and the biggest and the most important city of Asia Minor.

Geç Roma tarih yazımında I. Theodosius’un öldüğü 395 yılı genellikle, imparatorluğun nihai biçimde ikiye bö­lündüğü yıl olarak kabul edilmektedir. Bu genel kabule göre, I. Theodosius’tan sonra yönetimi devralan oğulları Arcadius ve Honorius döneminde imparatorluğun doğu­su ile batısı arasında ortaya çıkan çatışma, idari amaçlarla bölünen imparatorluğun iki yarısı arasında uzaklaşmaya ve düşmanlığa sebep olmuştur. Aynı bağlam içerisinde, “bar­bar” istilaları ile parçalanan Batı Roma’nın içinde bu­lunduğu duruma Doğu Roma yönetiminin kayıtsız kaldığı da sıklıkla ifade edilmektedir. Oysa dönemin çağdaş kay­nak­larında 395 yılı veya sonrasında imparatorlukta kalıcı bir bölünme yaşandığına dair herhangi bir iz yer alma­mak­tadır. Üstelik 395 yılından sonra da bilhassa Doğu Ro­ma yönetiminin, imparatorluğun birliği fikri ve ideoloji­sini, her fırsatta vurgulamaya devam ettiği görülmektedir. Bu makalede 395 yılı öncesi ve sonrasında imparatorluğun idari ve siyasi yapısının temel karakteristiklerinden hare­ketle, doğu-batı eksenindeki bölünmenin esasları tartışıl­makta; hem Geç Roma İmparatorluğu’nun tarihi anlatı­sını hem de tarihçilerin genel perspektifini yönlendir­mekte olan bu “dönüm noktası”, imparatorluğun birliği ideolojisi çerçevesinde yeniden değerlendirilmektedir.

The year 395 that Theodosius I died, in late Roman historiography, is generally regarded as the time of the final division of the empire. According to this common notion, the conflict that emerged between east and west during the reigns of Arcadius and Honorius, who succeeded Theodosius I, led to estrangement and hostility between the two parts of the empire. From the same perspective, it is often cited that the Eastern Roman administration remained unconcerned with the situation of Western Rome, which was suffered by “barbarian” invasions. However, in the contemporary sources of the period, there is no indication of a permanent division of the empire in 395 or later. Furthermore, even after 395, it is seen that the Eastern Roman administration continued to emphasize the unity of the empire. In this study, the principles of the division between east and west are discussed based on the main characteristics of the administrative and political structure of the Roman Empire before and after 395. This contribution, besides, aims to reassess this turning point which directs both the historical narrative of the Late Roman Empire and the general perspective of historians, within the framework of the imperial ideology of unity.

In this study, the Eternal Peace Agreement of 532, the first diplomatic relation of the Eastern Roman Emperor Justinian with the Sassanid Emperor Chosroes Anushirvan, which shaped the political history of the sixth century, is analysed. This agreement was signed be­tween the Eastern Roman and Sassanid empires for the first time, without specifying anytime, and it was re­ferred to as the Eternal Peace Agreement in the sixth century sources. The agreement was reported by Proco­pius of Cae­sarea and by Malalas, and is also document­ed from an inscription found in the city of Hierapolis in Syria. The inscription informs that after the war that last­ed thirty years, peace was established and a payment was made to the Sassanids. The Eternal Peace Agree­ment only lasted between the two empires for less than eight years; then, in 540, a breaking point occured in East­ern Roman-Sassanid relations. This study aims to examine the war situation of the two empires and why the Peace agreement was called “Eternal”.

Bu çalışmada, VI. yüzyılın siyasi tarihine yön ve­ren Doğu Roma İmparatoru Iustinianus ve Sasani  İm­pa­ratoru Hüsrev Anuşirvan’ın ilk diplomatik teması olan 532 yılı Ebedi Barış Anlaşması mercek altına alın­maktadır. Doğu Roma ve Sasani imparatorlukları ara­sın­da ilk kez süresi belirtilmeksizin bir anlaşma yapıl­mış ve bu barış VI. yüzyılın kaynaklarında Ebedi An­laşma olarak geçmiştir. Barış Anlaşması, Caesarealı Pro­copius ve Malalas tarafından detaylı bir şekilde ak­tarılmakta ve antik kaynakların haricinde  Syria’daki Hi­erapolis kentinde tespit edilen yazıt ile de bel­ge­lenmektedir. Yazıtta otuz yıl süren savaşın ardından ba­rışın sağlandığı ve Sasanilere bir ödeme yapıldığı bil­gisi verilmektedir. Ebedi Barış Anlaşması iki impar­a­torluk tarafından sadece sekiz yıldan daha az bir süre korunabilmiş; ardından 540 yılında Doğu Roma-Sasa­ni ilişkilerinde bir kırılma noktasına gelinmiştir. Bu çalış­ma iki imparatorluğun içinde bulunduğu savaş du­ru­munu ve Barış anlaşmasının neden “Ebedi” olarak ad­landırıldığını irdelemeyi amaçlamaktadır.

Sasani hükümdarı I. Hüsrev’in (MS 531-579) şöhreti, Zerdüşti din adamlarının gözünden İslami dönem metin­lerine yansıdığı biçimiyle bilinir. Onun hakkında belli bir kurgu etrafında yeniden üretilen pek çok hikaye ve rivayet günümüze ulaşmıştır. Bu hikaye veya rivayetler arasında onun gerçek kişiliği ile kurmaca kişiliğini birbirinden ayırd etmek oldukça güçtür. Zerdüşti ve İslami kaynaklar daha çok onun kişiliği ve kişisel merakıyla ilgilenirken Hristiyan ve Doğu Roma kaynakları onun özellikle Hristiyan ahali­nin ikamet ettiği mahallerde yaptığı savaşlarda gösterdiği tavırla ilgilenmişlerdi. Bundan hareketle bu çalışma temel kaynakların neden I. Hüsrev’in kendi tarihsel kişiliğinden farklı kişilikler ürettiğini anlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, I. Hüsrev’in neden meşhur ve ideal bir hüküm­dar olarak kutsandığı ve Doğu Roma ile Sasani impara­tor­lukları arasındaki çatışmalarda nasıl algılandığı tartışıl­mak­tadır. Bu çalışmada temel olarak, I. Hüsrev’e tahmil edi­len “adil” veya “filozof” ve en meşhur unvanı olan “ölüm­süz ruh” (anušag-ruwān) gibi olumlu vasıfların, ge­rek Zerdüşti gerekse İslami tarih yazımı tarafından belli politik kaygılarla bilinçli bir şekilde üretildiği ileri sürül­mektedir.

The glory of the Sasanian king Khusro I (531-579 A.D.) is known to the extent it is reflected in the texts of the Islamic period through the eyes of the Zoroastrian clergy. Many stories and narrations about him that have been re­produced around a certain fiction have reached the present day, thus it is difficult to distinguish from these stories or narrations between his real and fictional personalities. Alt­hough Zoroastrian and Islamic sources were more con­cerned with his personality and from personal curiosity, Chris­tian sources were interested in his attitude in wars, especially in those areas where the Christian communities had settled. Based upon this historical reality, this study aims to investigate why the primary sources created personalities different from his own historical identity. In this context, it not only focus on why he became a famous and an ideal king, but also casts a light upon how he was perceived during the conflicts between the Eastern Roman Empire and the Sasanians. Moreover, this study discusses that the positive qualities of Khusro such as “fair” and “philosopher”, as well as his most famous title, “immortal soul” (anušag-ruwān), are deliberately reproduced in Zoroastrian and Islamic litera­tures with certain political concerns.

MÖ III. bin yıla dayanan yerleşim tarihi ile bilinen en eski şehirlerden olan Kudüs, üç büyük ilahi din için kutsal kabul edilen yegâne yerlerden biridir. Hristi­yanlığın serbestlik kazandığı IV. yüzyıldan itibaren, Kutsal Mezar Kilisesini ziyaret etmek isteyen hacıların uğrak noktası olmaya başlamıştır. 638’de İslam hâkimiyetine geçen Kudüs’e Hristiyan hacıların gerçek­leştirdiği ziyaretler bazı kesintiler olmakla birlikte Haçlı Seferleri’nin başladığı tarihe kadar da devam etmiştir. Dört asırdan fazla İslam hâkimiyetinde kalan Kudüs bu süre zarfında sakin ve müreffeh bir dönem geçirmiştir. Eski Ahit’te geçen “süt ve bal akan kutsal belde” ibaresi­ni sonuna kadar hak eden Kudüs, tarih boyunca büyük bir dini merkez olmasının yanı sıra ticari faaliyetler için de buluşma noktası işlevi yürüttüğünden oldukça zen­gindir. Nitekim Hristiyan hacıların Kudüs’te gördükleri zenginlikle alakalı hikâyeleri kısa sürede halkın diline dolanmıştır. On birinci yüzyıl Avrupası’nın zayıf olan ekonomik ve sosyal yapısı dikkate alındığında Ku­düs sevgisinin ve buraya ulaşma arzusunun nedenleri de kolaylıkla anlaşılabilir. Makalemizde Papa II. Ur­ban’ın Haçlı Seferleri’ne çağrı yaptığı meşhur Clermont vaazı akabinde Kudüs’e düzenlenen Haçlı Seferleri’nin motivasyonunda etkili olan Kudüs algısı; meselenin dini boyutuna ilaveten ekonomik boyutu ekseninde dönemin kaynakları dikkate alınarak yorumlanacaktır.

Jerusalem, one of the oldest known cities, with its settlement dating back to 3,000 B.C., is a uni­que place considered as being sacred by the three great divine religions. It started being a frequent destination of pilgrims who wished to visit the Church of the Holy Sepulchre, from the VIth century, when Christianity gained freedom. While there were some interruptions in the visits of the Christian pilgrims to Jerusalem, which passed into Islamic rule in 638, they did contin­ue until the time the Crusades began. Jerusalem, which remained under Islamic rule for more than four cen­turies, enjoyed a calm and prosperous period during this time. Jerusalem, which is very much worthy of the phrase, “sacred land flowing with milk and honey,” as depicted in the Old Testament, was very wealthy due to its function as the meeting point of commercial ac­tivities, as well as being a great centre of religion through­out history. Indeed, the tales of the riches seen by the Christian pilgrims in Jerusalem became a topic which was frequently talked about among the people in a very short time. When the weak economic and so­cial structure of eleventh century Europe is taken into consideration, it is easy to understand the reasons for the love of and desire to attain Jerusalem. Our paper will discuss the perception of Jerusalem, which was the motivation behind the Crusades, following the fa­mous Sermon at Clermont, when Pope Urban II ma­de his call for the Crusades, on the axis of its economic dimensions in addition to its religious dimensions, by taking into account the sources from the period.

İslam döneminde üretimi yapılan en ilginç cam obje türlerinden biri kuşkusuz azı dişi formlu şişelerdir. Dikdörtgen prizma şeklindeki formu ve kaidesinin dört köşesinden uzanan sivri çıkıntıların azı dişinin köküne benzetilmesinden dolayı bu isimle adlandırılan şişeler, Erken İslam döneminin yaygın üretimlerinden biridir. Bunların küçük boyutları ve dar hacimleri nedeniyle baş­ta parfüm olmak üzere kozmetik amaçlı değerli sıvı­ların konulması için tasarlandığı kabul edilir.  Azı dişi form­lu şişeler, başlıca üretim yeri olduğu tahmin edilen Mısır olmak üzere İslam dünyasının geniş bir alanına yayılmıştır. Ödemiş Müzesi koleksiyonunda yer alan azı dişi formlu şişe ise boyun kısmından kırık ve nok­san, ayrıca oldukça aşınmış durumdadır.  Yarı saydam çok açık sarımsı yeşil renkteki camdan ve kalıba üfleme yöntemiyle üretilmiş bu şişenin dört bir yüzü, yüzey kes­me tekniğiyle yapılmış geometrik karakterli bir be­ze­me ile dekore edilmiştir. Merzifon dolaylarında bu­lunduğu kaydedilen bu örnek, renk, boyut ve dekoras­yon açısından yakın benzerleri ve yapım tekniği göz önüne alınarak MS IX. yüzyıl sonu – XI. yüzyıl sonuna tarihlenmiştir. Ülkemiz sınırları içinde bulunmuş nadir örneklerden biri olan bu şişenin, İslam etkisindeki Do­ğu Akdeniz coğrafyasından ithal edildiği düşünülmek­tedir. Makalede Ödemiş Müzesi’ndeki bu şişe bağla­mın­da azı dişi formlu şişelerin, üretim tekniği, formu, de­korasyonu, rengi, işlevi, üretim merkezi ve kökeni gibi konular da ayrı başlıklar altında detaylı olarak ele alınmıştır.

One of the most interesting types of glass objects produced in the Islamic period is molar flasks undoubtedly. Due to the rectangular prismatic form and the pointed protrusions extending from the four corners of its base, the molar flask is called with this name since it resembles the root of the molar tooth, and it is among the common productions of the Early Islamic period. Because of their small size and narrow volumes, these flasks are considered to have been de­signed for the purpose of containing precious cosmet­ics, primarily perfumes. Molar flasks spread over a wide area of the Islamic world, mainly Egypt, which is thought to be the main production site. The molar flask in the Ödemiş Museum is broken and deficient in the neck and also quite worn. This flask was made of a translucent glass whose color is very light yellow­ish green and produced with the mould-blown meth­od, and all the four sides of this flask was decorated with a geometric-style adornment made by using the facet-cut technique. This sample, which was recorded to be situated around Merzifon, dated back to a period between the late 9th and the late 11th centuries A.D. in consideration of its close equivalents in terms of color, size and decoration and also production technique. This flask, which is one of the rare examples found within the borders of Turkey, is considered to be im­port­ed from the Eastern Mediterranean region under the influence of Islam. In the article, in the context of this flask in the Ödemiş Museum, the topics such as the production technique, form, decoration, color, func­tion, production center and origin of the molar flasks are addressed in detail.

Hasankeyf’in aşağı şehir olarak isimlendirilen Dicle Nehri kenarındaki kesimi, Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santralı (HEPP) Projesi’nin tamamlanmasıyla büyük bir bölümü su altında kalma tehdidi ile karşı karşıya bulun­maktadır. Bu alandaki kültürel mirasın belgelenmesi, ko­runması ve kurtarılmasına yönelik bütünleşik kurtarma projeleri oluşturulmuştur. Çalışmanın konusunu oluştu­ran Sultan Süleyman Cami Minaresi de, yeni Hasankeyf yerleşiminde oluşturulan arkeopark alanındaki yeni yerine bütünüyle taşınarak baraj gölü suları altında kalma teh­didinden kurtarılmıştır. Sultan Süleyman Cami Minare­si’nde gerçekleştirilen söküm işlemleri sonucu farklı sevi­yelerinden elde edilen derz/moloz dolgu harç örnekleri, çe­şitli analitik metotlar kullanılarak arkeometrik yönden incelenmiştir. Sultan Süleyman Cami Minaresi’ne ait harç örnekler öncelikle görsel olarak incelendikten sonra yerin­de ve laboratuvar ortamında fotoğraflanıp kodlanmıştır. Arkeometrik çalışmalar kapsamında örneklerin fiziksel, kimyasal ve petrografik özellikleri belirlenmiştir. Harçların birim hacim ağırlıkları ve gözeneklilik özelliklerine göre dayanım özellikleri belirlenmiştir. Bazik ortam şartlarında­ki örnekler yüksek oranda suda çözünen tuzlar (anyonlar) içermektedir. Örneklerin ana agrega içeriğini kil/silt boyu­tundaki agregalar oluşturmaktadır. Petrografik yönden kireç türü bağlayıcı içeren harçlar genel özellikleri ile benzer halde dört farklı alt grup halinde sınıflandırılmıştır. Örneklerin agrega içeriğinde mukavemeti artırıcı olarak tuğla kırığı da belirlenmiştir. PED-XRF analizi ile harçların dolomitik özellik taşıdığı anlaşılmıştır.

A large part of Hasankeyf that named the Low­er city on the bank of the Tigris River the threat of being submerged with the completion of the Ilısu Dam and Hy­droelectric Power Plant (HEPP) Project. Comple­mentary rescue projects have been presented to docu­ment, conserve and rescue the cultural heritage within this area. The minaret of the Sultan Süleyman Mosque, the subject of this study, has been completely moved to its new location in the archeopark area created in the new Hasankeyf settlement and has been saved from the threat of being flooded by the dam lake. As a result of the dis­mantling operations of the minaret of the Sultan Süley­man Mosque, joint / rubble filling mortar sam­ples that were obtained from different levels were examined ar­chaeometrically using various analytical methods. The mortar samples from the minaret were first photograph­ed and coded after being visually evaluated. The physical, chem­ical and petrographic properties of the samples were deter­mined within the scope of archaeometric stud­ies. The stren­gth properties of the mortars were deter­min­ed according to their unit volume weights and poros­ity properties. The sam­ples contain highly water-soluble salts (anions) in basic con­ditions. The aggregate in clay / silt size constitutes the main ag­gregate content of the samples. Mortars containing petro­graphically lime type binders were classified into four differ­ent subgroups with similar characteristics. In the aggregate content of the samples, brick particles was also determined as increasing the strength. PED-XRF analysis revealed that the mortars employed for the minaret of the Sultan Süleyman Mosque at Hasankeyf have dolomitic properties.

Turkish baths, which have played important roles in Islamic Architecture, are a reflection of Turkish society and culture. In this paper, the architectural fea­tures and historical characteristics of the Pazar Baths have been examined in all aspects of its historical pro­cess and a suggestion is made concerning the dating of the structure. These buildings, which are one of the im­portant elements of cultural tourism, serve as bridges between past and present. It is of great importance to consider the right strategies for the re-functioning of such structures. At this stage, the experiential market­ing method, which addresses the interest and percep­tion of the target audience, seems an appropriate ap­proach. The space, environment and services shaped around experiences will meet the objectives of tourism so long as the original features of historical buildings are preserved. For this reason, in this study which deals with the Pazar Hamam in its historical and cultural con­text, the topic of re-functionalization of the struc­ture with human-oriented approaches is also men­tioned. In this detailed examination, functional sugges­tions have been made regarding the construction and planning of the space.

Türk İslam Mimarisi’nde önemli bir yere sahip olan hamamlar toplumsal kültürün bir yansımasıdır. Araştırmamızda, öncelikle bu kültürün bir parçası olan Pazar Hamamı’nın tarihsel süreç içerisinde yeri ve mimari özellikleri bütün yönüyle incelenmiş ve tarihlendirmesi üzerine bir öneri ileri sürülmüştür. Kültürel turizmin önemli unsurlarından biri olan bu yapılar geçmiş ve güncel arasında köprü vazifesi gör­mektedir. Bu tip yapıların yeniden işlevlendirilme­sinde doğru stratejilerin ele alınması çok önemlidir. Bu aşamada hedef kitle olan ziyaretçilerin ilgi ve al­gısına seslenen deneyimsel pazarlama metodu uygun bir yaklaşım olarak öne çıkmaktadır. Deneyimler etrafında şekillendirilen mekân, çevre ve hizmetler tarihi yapıların orijinal özelliklerinin korunduğu müddetçe turizmin hedeflerini karşılayacaktır. Bu se­beple “Pazar Hamamı”nın ele alındığı bu araştırmada, aynı zamanda insan odaklı yaklaşımlarla mekâna ye­niden işlev kazandırılması konusuna değinilmiştir. Bu detaylı incelemede, mekânın yapılandırılması ve plan­lanması ile ilgili işlevsel önerilerde bulunulmuştur.

The interest of the Russians in the Mediterra­nean began with their visits to the Holy Land and to Orthodox centers in the region. This interest and relations continued to gain political dominance in the region, to obtain a share of regional trade, establish a faith partners­hip with the region, together with the asylum of Russian refugees in the different countries of the region. The Rus­sian reverend-traveller Vasily Grigorovich-Barsky, the sub­ject of this research, travelled within the geography of Mediterranean for 23 years due to his interest in the Holy Land and in the Orthodox centers of faith. He travelled to almost all the countries with a Mediterranean coastline and particularly the Eastern Mediterranean, where he visi­ted centres of faith, historical places, and educational ins­titutions. He made observations regarding the social, cul­tural and political nature of the Mediterranean region which he noted down and he drew 148 pictures of the region. After his demise, his travel notes, drawings and the letters he wrote to his family and friends were compiled and published in 4 volumes. This study investigates the identity of Barsky, the reasons for his Mediterranean visit, his observations and the features of his travel book entitled, Travels of Barsky in the Holy Places of the East.

Rusların Akdeniz’le ilgileri Kutsal Toprakları ve böl­gede bulunan Ortodoks merkezlerini ziyaretleriyle baş­ladı. Sonraki dönemde bu ilgi ve ilişkiler bölgede siyasi etkinlik kazanmak, bölge ticaretinden pay kapmak, bölge ile inanç ortaklığı ve Rus mültecilerin bölgenin değişik ül­kelerine sığınmaları şeklinde devam etti. Çalışmanın ko­nu­sunu oluşturan Rus rahip-gezgin Vasiliy Grigoroviç-Barski, Kutsal Topraklara ve Doğu’daki Ortodoksluğun inanç merkezlerine ilgisinden dolayı 23 yıl Akdeniz coğ­raf­yasında seyahatlerde bulundu. Bu süre boyunca Ak­deniz’e, özellikle Doğu Akdeniz’e kıyısı olan nerede ise tüm ülkeleri dolaştı. Bu geziler sırasında Barski, bölgenin inanç merkezlerini, tarihi mekânlarını, eğitim kurumları­nı ziyaret etti. Akdeniz bölgesinin sosyal, kültürel ve siyasi yapısıyla ilgili gözlemlerde bulundu. Bu gözlemlerini notlarına aktardı ve aynı zamanda resim çizme yeteneği­ni de kullanarak bölge ile ilgili 148 resim çizdi. Vefatın­dan sonra gezi notları, çizdiği resimler ve Akdeniz seya­hatindeyken ailesine, dostlarına yazdığı mektupları bir araya getirilip 4 cilt kitap halinde yayımlandı. Çalışmada, Barski’nin kimliği, Akdeniz’e yaptığı seyahatinin neden­leri, Akdeniz bölgesinde yaptığı gözlemler, Doğunun Kut­sal Yerlerine Ziyaret isimli seyahatnamesinin özellik­leri irdelenmektedir.

Osmanlı Devleti kuruluş döneminden itibaren ver­gi mükellefi şahısları tespit etmek amacıyla belli aralık­larla sayımlar yapmıştır. Klasik dönemin tahrir gele­neğinin uzantısı olarak 17. yüzyılda avarız ve cizye def­terleri Osmanlı Devleti’nin nüfusu hususunda fikir sa­hibi olmamıza imkân sağlarken 19. yüzyıla gelindi­ğin­de ülkedeki değişim ve gelişmelere paralel olarak sa­yımlar yeni bir boyut kazanarak yerini daha ayrıntılı ve­riler elde edebileceğimiz temettuat defterlerine bırak­mıştır. Tahrir, cizye, avarız ve temettuat sayımları def­terleri daha ziyade vergi mükellefi tebaayı tespit mu­ka­bilinde yapılırken, çalışmamızın esasını oluşturan nü­fus defterleri ise 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın lağvın­dan sonra yeni ordunun asker ihtiyacını karşılamak ama­cıy­la 1830-1831 yıllarında ülke genelindeki erkek nü­fusun tespiti için yapılmıştır. İmparatorluktaki bu nü­fus sayımları tedrici olarak 1904 yılına kadar devam et­miştir. Bu nüfus defterleri sayımı yapılan bölgenin er­kek niceliğini görmemizin yanında yaş, doğum, ölüm, eşkâl, meslek ve göç gibi nüfusun niteliğini de gösteren bilgiler ihtiva etmiştir. Çalışmamızın amacı ise 1831 ve 1847 tarih aralığını kapsayan nüfus defterindeki veriler doğrultusunda Hoyran Kazası’nın nüfusu, nüfusun bu yıllar arasındaki değişimini, askerlik durumlarını, göç, meslek ve eşkâl kayıtları gibi toplumsal özellikleri orta­ya koymak ve değerlendirmektir.

Since its establishment the Ottoman state took censuses at regular intervals in order to identify taxpayers. While as an extension of the tahrir tradition of the Classical Period, avariz and cizye books enabled us to have an idea about the population of the Otto­man Empire in 17th century, censuses obtained a new dimension and gave place to temettuat books where we can obtain more detailed data in 19th century. Tah­rir, cizye, avariz and temettuat census books were ma­de for recording tax payers while the population books which constitute the basis of our study, were made from 1830 – 1831 onwards to determine the male population throughout the country in order to meet the need for soldiers for the new army following the abolition of the Janissary corps. The taking of cen­suses continued gradually until 1904. In addition to the fact that we find the quantity of men within the cen­sus area, these population books also record con­siderable additional information concerning the pop­ulation such as: age, birth, death, physical description, occupation and migration. The purpose of this study has been to evaluate and show the social characteris­tics, through the record of the population of Hoyran District, the change in population between these years, military services status, migration, occupation and rec­ord of description, from the data recorded in the census population books of 1831 and 1840.

Harry John Johnson’s 4 months spent largely in Lycia in 1843-44 seem to have provided the source for the landscapes in his apocalyptic paintings exhibited in London in 1859 entitled: ‘Hierapolis, Asia Minor. “I will make it a possession for the bittern, and pools of wa­ter”’, and, ‘Sardis, Thou Hast A Name That Thou Livest, And Art Dead’ — Rev. iii. I.’ Both exhibited be­fore the Indian Mutiny ended. Some corrections are made to the titles that have subsequently been given to his paintings, not least, that Hierapolis is not in Greece but in Asia Minor, and that Macri is today Fethiye in ancient Lycia in southwestern Turkey, and is not Mukri in Turkmenistan. Two previously unidentified depic­tions of the 1791 Hassan Pasha mosque in Fethiye are noted, together with further evidence to show he re­main­ed involved reworking the images he saw and rec­orded in Lycia from his return to London in 1844 aged 18, over the course of the next forty years, until his death in 1884.

Harry John Johnson’ın 1843-1844 arasında 4 ay süren ve çoğunlukla Likya’da bulunduğu gezisinin 1859 yılında Londra’da sergilenen apokaliptik resimlerinde görülen peyzajların kaynağı olduğu anlaşılıyor. Bun­lardan İncil’den alıntılarla isimlendirdiği ikisi, Hiera­polis Küçük Asya, “Kenti balabana verip bataklığa çevi­re­ceğim, ve, Sardis, “Yaşıyorsun diye ad yapmışsın ama ölüsün”. Hindistan’da İngiliz yönetimine karşı gerçek­leşen ayaklanma sonlanmadan önce sergilenmişti. Re­sim­lerin orjinal isimleri zaman içinde değiştirilmiştir. Hierapolis, Yunanistan olarak verilmiş, bir diğer resim Macri 1844 yanlışlıkla Mukri olarak okunmuştur. Fet­hiye Hasan Paşa Camii’ni konu alan iki ayrı resim ise Johnson’un Likya gezisinde görüp kaydettiği imgeleri 1844’de 18 yaşında Londra’ya dönüşünden 1884’de ölümüne kadar geçen süre içinde de resmetmeye de­vam ettiğini göstermektedir.