Tarsus Müzesi’ne bağlı Aziz Paulus Kilise­si’nin –Anıt Müze– bahçesinde, revak altında bulunan eser, mimari bir eleman olan aedicula’nın önündeki bir kons­ol üzerinde oturan bir kadın betimlemesine sahip­tir. Her ne kadar başı korunamamış olsa da, ikonografik özel­likleri onun Antiokheia Tykhe’si olduğuna dair şüp­he bırakmaz. Kolların ve bacakların pozisyonu olsun, figü­rün torsion’u ve Orontes nehri ile aralarındaki zıt du­ruş veya sol ve sağ kol arasında uzanan kıvrım gibi ben­zer­likler, Tarsus Tykhe’sinin de başarılı bir replik oldu­ğu­nu göstermektedir.

Az sayıdaki benzer örnek ışığında, Tykhe’nin MS II. yüz­yıla tarihlendirilmesi mümkün görülmektedir. Zaten istatistiki bir genelleme yapıldığında Tykhe heykelcikle­ri­nin üretiminin MS II. yüzyılda yoğunlaştığı dikkati çek­mektedir. Heykelin giysisinin sunduğu stilistik veriler mimari bezeme tarafından da desteklenmektedir ve eser, geç Hadrianus Dönemi’ne ve hemen sonrasına tarihlen­dirilebilmiştir.

Heykelin aedicula’nın sütunları içerisinde değil de, önün­­de ve bir konsol üzerinde yükseldiği bir kom­po­zisyonun örnekleri bilinmemektedir. Bu durum, heykel­de ve süslemede de takip edilen yerelliğin mimari tasa­rım­daki bir yeniliği olarak yorumlanabi­lir. Aedicu­la, ka­musal yapıların iç ve dış cephe mimarisinde kulla­nıl­maktadır. Tykhe heykeli bulunan aedicula, Tarsus’ta­ki kamusal bir yapıya ait olmalıdır.

In the garden of the church of St. Paul, which is part of the Tarsus Archaeological Museum, an architectural piece with a figural high relief is to be observed: In front of an aedicula is a console, on which a woman in high relief is seated. Eventhough the head of the woman is not preserved, her iconographical features show obvi­ously that she presents the Tyche of Antiokheia: The position of her arms and legs, the torsion of her body and the contrary movement of Tyche and Orontes as well as the fall of the drapery between the left and right arms all point out to a successful replica of Tyche in Tarsus.

As the high relief figure of Tyche handled in this article shows quite local stylistic features, only few comparison material is available; according to those, it seems possible to date Tyche to the II^nd century AD.  This date is supported by the stylistical characteritics of the archi­tectural decoration and the piece is to be dated to the late Hadrianic Period and maybe just thereafter.

The fact that the figure of Tyche is not positioned within the columns of the aedicula but in front of it and on a console, seems to be so far unique. This must be interpreted as a new local architectural design.  The lo­cal taste can be traced also in the details of Tyche as well as in the architectural decoration. Aediculae are applied to the interior and exterior fassades of public buildings so that it can be suggested that this piece with Tyche can also be part of a public edific

Çalışma kapsamında, bugün Burdur ili Gölhisar ilçesi sınırları dâhilinde bulunan Kibyra antik kentinde, 2006 yılında başlayıp halen sürdürülen kazı ve araş­tırmalar sonucunda ele geçmiş ya da ortaya çıkarılmış olup, Geç Antikçağ’a atfedilen verilerin genel bir sunu­mu ve değerlendirmesi yapılmıştır. Böylece geç dönem yerleşim karakterinin; mimari, sosyal, kültürel, dinsel yön­leriyle belirlenebilmesi amaçlanmıştır. Kibyra’da özel­likle MS 417 yılında yaşandığı kayıtlara geçmiş olan bir deprem felaketi sonrası, kentin mimari peyzajının radikal biçimde değiştiği ve kapladığı alanın küçülerek, Agora merkezli, surla çevrelenmiş bir Geç Antikçağ yer­leşime dönüştüğü tespit edilmiştir. Kentsel yaşam boyu­tundaki sosyal, kültürel, ekonomik ve mekânsal gerile­menin nedenleri, aynı dönem içinde tüm Asia Minor yerleşimlerinde daha önce ortaya konmuş veri­ler ve so­nuçları ışığında tartışılmıştır. Ayrıca Kibyra’da Hıristi­yanlığa ilişkin bilinenler, yeni buluntu ve bulgu­lar dik­ka­te alınarak tekrar gözden geçirilmiş ve varılan sonuç­ların genel bir sunumu aktarılmıştır. Bugüne değin ele geçen veriler, geç dönem kentinin MS V. ve VI. yüzyıl­lardaki değişimi daha anlaşılır kılmaktayken, VII. yüzyıl ve sonrasına ait veriler henüz oldukça zayıf ve çok yeter­sizdir. Ele geçen maddi kültür verileri, MS 417 depremi sonrası, Kibyra’da kentsel yaşamın MS VI. yüzyıl sonla­rına kadar nispeten yoğun, sonrasında ise belli belirsiz ya da oldukça eğreti biçimde, tarihlen­dirme yöntemi çok güvenilir olmayan birkaç küçük buluntuya dayanarak, an­cak MS IX. yüzyıl sonlarına kadar sürdürüldüğünü göstermektedir.

The study is about the Late Antiquity of Cibyra located today in Gölhisar town, in Burdur pro­vince, in which the excavations have been held since 2006. The findings and archaeological remains dated to Late Antiquity will be qualified and rendered in the study. Hence, it is aimed to define late era’s general characters of architectural, social, cultural, religi­ous dimensions. It’s known that 417 A.D. earthquake changed the city’s architectural landscape. After the catastrophe, the city got smaller and it’s boundaries remarked by Agora centered city walls. The reasons of socio cultural regression, economic shrinkage, and spatial construction are discussed in the light of former information which has been held in other contempo­rary Asia Minor city’s excavations. On the other hand, some former knowledge about Christi­anity has been improved in terms of new findings and remains of ancient city. Even if findings have made city’s V^th – VI^th A.D. centuries clear, VII^th century A.D. and later are still ambiguous. Material of cultures findings have revealed that the demographic structure of the city was relatively dense between 417 A.D. earth­quake and VI^th century A.D. Even though, it is known that there was a settle­ment around 9th century A.D. after VI^th century A.D., nevertheless, demo­graphic density was ambigu­ous, because findings are rare and weak for scientific spe­culation and reflecti­ons.

Bu Klasik Dönem’in sonuna dek Lykia’nın başkenti olan Ksanthos’tan 1884 yılında British Museum’a gö­türülen Payava Lahti, iki mezar odalı, ahşap mimari öy­künmeli ve kabartmalarla bezeli bir lahittir. Orta blok, gü­ney dar yüzde; ayakta duran iki figür taçlandırma ey­lemi içindedir. Savaş giysili figürlerden solda duran ve taç­lanan Payava’dır. Kazandığı zaferlerden ötürü onur tacı takıl­maktadır. Sağ yanda yer alan yazıt bu savı doğ­ru­la­makta­dır. Doğu uzun yüzde anlatılan savaş sahnesinde Payava atın üstündedir ve sahnenin merkezine yerleşti­rilmiştir. Karşısındaki satrap isyanına katılan askerlere ga­lip gele­ceği anlaşılmakta, arkasından gelen atlı askerleri ikinci plan­da kalmaktadır. Kapağın her iki yüzünde birer quad­riga sahnesi yer almaktadır. Kapak dar yüzlerde ise, üstte karşılıklı birer sphenks, altta ise karşılıklı oturan erkek ve kadın figürleri yer alır. Sphenksler mezar koru­yu­cu olarak düşünülmeli ve öncüleri Ion sanatının vazo ressamlığına koşut giden Klazomenai lahitlerinde aran­ma­lıdır. Karşı­lıklı oturan kadın-erkek figürleri de mezar sahiplerini yani Payava ve karısını temsil etmelidir. Kiriş üzerinde ise doğu yüzde savaş, batı yüzde av sahnesi iş­lenerek Lykia aristokrasisinin ideal tasviri tamamlanmış olur. Yapılan biçem kritiği ile bu anıt MÖ 360-350 yılları arasına tarih­lenebilmekte, tarihsel olaylar da bu bulguyu destek­le­mektedir.

The Payava Sarcophagus, which was taken to the British Museum in 1844 from Xanthus, the Lycian capital until the end of the Classical Period, is a sarco­phagus with two burial chambers and rich decoration of reliefs and imitation of wooden architectural ele­ments. The two figures on the middle block of the south­ern face, are seen in a crowning scene. The one to the left, which is armored, is Payava, receiving an hon­orary crown for his victories. This fact is confırmed by an inscription on the right side. On the combat scene depicted on the eastern broader side, Payava is on horse­back and occupies the center of the scene, giving a clear idea of his victory over the opponent soldiers who are seen involved in the Sa­trap Revolt. The cavalrymen behind him are of a minor importance. On both of the broader sides of the lid, a quadriga scene is seen. On the narrower sides, two sphin­xes at the upper, a man and a woman figure sitting are depicted facing each other. The sphinxes should be considered as apotrophaic fig­ures of funerary decora­tions and should be traced back to Clazomenaian Sarco­phagi, which are parallels of the Ionian pottery. The man and woman sitting opposite to each other must have been representing Payava and his wife. The hunting on the western and combat scene on the western part of the beam completes the ideal repre­sentation of the Lycian ar­istocracy, since a Lycian noble should fight well, should be a good hunter and besides being a good athlete he should be good father. The sty­listic analysis revealed that this sarcophagus was manu­factured within the period of 360- 350 BC, a date which is supported by historical facts.

Bu makalede, Batı Anadolu’da İlk Tunç Çağı (MÖ III. binyıl) dönemini kapsayan binyıllık süreçte gerçekle­şen toplumsal dönüşümler tartışılmaktadır. Bu bağlam­da özellikle İlk Tunç Çağı’nın tüm gelişim aşamalarının izlenebildiği Batı Anadolu’daki merkezi yerleşmelerde gözlemlenen değişikliklerin nasıl bir toplumsal düzene ve dönüşüme işaret ettiği üzerinde durulacaktır. MÖ III. binyılın ilk yarısında istikrarlı ve ağır ilerleyen bir gelişim gösteren İTÇ Batı Anadolu toplumu özellikle binyılın ortalarından itibaren ani ve hızlı bir değişime uğrar. Bu durum özellikle Batı Anadolu İTÇ yerleşmelerinde anıt­sal mimari, aşağı-yukarı kent ayrımı gibi mekân kullanı­mına ve tasarımına ilişkin yeniliklerin ortaya çıkmasının yanı sıra, uzun mesafeli ticaret ilişkilerinin yoğunlaşma­sı­na ve gösteriş amaçlı tüketime işaret eden bazı ekzotik nesnelerin varlığı ile kendisini belli eder. Yaklaşık MÖ 2200’lere gelindiğinde ise bu gelişmelerin sekteye uğradı­ğı görülmektedir. İTÇ’de gözlemlenen toplumsal dönü­şümler her biri bir diğerinin devamı olan üç ana dönem altında incelenecektir. Bunlardan ilki İlk Tunç Çağı’nı şe­killendiren gelişmelerin temellerinin atıldığı “Başlangıç” dönemi, ikincisi anıtsal mimari, kalaylı tunç ve çömlekçi çarkı gibi tüm bu gelişmelerin ani ve hızlı bir toplumsal dönüşümle gerçekleştiği “Olgunlaşma ve Dönüşüm” dö­nemi, üçüncüsü ise Anadolu’nun birçok yerinde yıkım ve yangın tabakalarıyla kendini belli eden “Buhran ve Çöküş” dönemi olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca, tüm bu aşamaların İTÇ toplumunun ekonomik ve siyasi ya­pısını nasıl etkilemiş olabileceği üzerinde durulmaktadır.

This article considers the social transforma­tions as reflected in the archaeological record from west­ern Anatolian Early Bronze Age sites during the III. millennium B.C. From the changes in the EBA in western Anatolia, it is obvious that around 2500 B.C. some major changes occur both in the material culture and in the architecture. This newly established culture manifests itself especially through the monumental rep­resentations of centralized buildings surrounded by heav­ily built fortifications. These architectural develop­ments correspond with the introduction of wheel-made pottery and the appearance of some other new types of import objects. Cultural development during this time can also be observed from the intensive use of metals. These developments indicate the ability of western Anatolian EBA society to participate in long distance exchange and the trade in commodities.  After this rap­id development, we find a period of apparent “decline” and a break with earlier traditions. The subject at stake is the attempt to determine the dynamics behind such a vast scale of cultural change. The cultural transforma­tion that took place during the III. millennium B.C. in Western Anatolia is analysed in three phases; An “intro­ductory” phase, in which the foundations of the EBA period are established. A second phase, characterized by sudden and rapid changes, when ruling elites emerge and invest in prestige building and conspicuous con­sumption. A third and final phase, was when all of these developments came to a sudden end. Finally, the gen­eral implications of these changes for the social and po­litical structure of EBA society are considered.

Bu çalışma Kemal Uğurbil Koleksiyonu’ndaki Batı Anadolu kökenli Erken Tunç Çağı’na tarihlenen bir grup gaga ağızlı testiyi içermektedir. Çalışmamıza konu olan tes­tilerin sayısı sekizdir. Tamamı koleksiyona satın alma yolu ile kazandırılmıştır. Testilerin ikisi düz dipli, altısı ise üç ayaklıdır. Farklı hamur, renk ve tekniklerde üretil­miş olan eserlerin tamamı perdahlıdır. Testilerin hepsi el yapımıdır. Farklı tarihlerde satın alma yoluyla koleksi­yo­na kazandırılan eserlerin pek çoğunun geliş yeri belli de­ğildir. Buna karşın örneklerin hemen tamamı Troia-Yor­tan Kültür Bölgesi etkileri taşır. Bu bağlamda söz ko­nusu seramiklerin Yortan ve yakını arkeolojik sahalar­dan elde edildiği düşünülebilmektedir. Bu çalışmada incelenen testiler, geniş bir zaman diliminde, salt üretim noktala­rında değil, aynı zamanda Batı ve İç Batı Anadolu’nun çe­şitli kültür grupları ve adalarda, Anadolu ile bağlantılı bir kültürel yapılanma izleyen yerleşimlerde karşımıza çıkmaktadır.

This study includes beaked jugs dated to the Early Bronze Age Western Anatolian origin in the Ke­mal Uğurbil Collection. The number of beaked jugs in this work are eight. They were all acquired into the col­lection by way of purchase. Two of the jugs are flat bas­ed, six of them have three legs. All of the jugs were pro­duced in different clays and polished in different tech­ni­ques. Also they are all handmade. Many of the jugs were brought to the collection by purchasing at differ­ent times it is not certain where they come from. How­ever, almost all of the samples belongs to the Troia-Yor­tan Cultural District. In this context, it can be thought that the beaked jugs are obtained from Yortan and its nearby archeological sites. The beaked jugs examined in this study are invesitigated not only in possible produc­tion points but also in various cultural groups of West­ern Anatolia, Inner Western Anatolia and Aegean Is­lands in a period of time following a significant cultural changes occurring in Anatolia.

Demir Çağı’nda Kabalis Bölgesi olarak anılan, ardın­dan Hellenistik ve Roma Dönemi’yle, Kibyra kentinin güç­lenmesiyle birlikte Kibyratis olarak adlandırılan böl­ge, Pisidia Bölgesi’nin kuzey doğusunda, Güneyde Mil­yas ile Lykia, doğuda Karia ve kuzeyde Phrygia ile çev­relenmiş olsa da, tam olarak sınırlarını çizebilmek olduk­ça zordur. Daha önce bölgede yapılan az sayıdaki arkeo­lojik kazı ve araştırmalar erken dönem için Phrygia kül­türünün alan­da izlendiğinden bahseder. Buna karşın son yıllarda yapı­lan yüzey araştırmalarıyla Lydia-Pers Döne­mi içeri­sinde yerleşimlerin arttığı ve kültür verilerinin zenginleş­tiği izlenir. Strabon’un da belirttiği Lydia soylu Kabal halkının bölgeye geldiği ve egemenlik kurduğu yö­nün­deki akta­rımı arkeolojik delillerle de destek­lenmek­tedir. Bu halkın bıraktığı izler özellikle ölü gömme gele­nek­le­rinde, Lydia tipi tümülüsler yanında bölgeye özgü ve sayı­ları tespit edilebildiği kadarıyla 150’yi aşan taş yığ­ma tü­mü­lüsler en belirgin arkeolojik verilerdir. Bunun ya­nında kaya me­zarlarıyla, sivil ve dini mimaride izlenen pişmiş top­rak kap­lama levhalarıyla ve en önemlisi erken araştır­malarda Demir Çağı seramiği olarak adlandırılsa da yeni yüzey araştırmalarının sonuçlarına göre Lydia kül­tür coğ­rafyası ile ilintili seramikler, Lydia’nın bölge­deki varlığını kanıtlar nitelikleriyle dikkate değerdir.

Although the region, which was called ‘Cabalis’ during the Iron Age and ‘Cibyratis’ when Ciby­ra gained strength during the Hellenistic and Ro­man periods, was surrounded by Pisidia in the north-east, Milyas and Lykia in the south, Karia in the east and Phrygia in the north, it is quite difficult to draw its line. Limited numbers of archaeological excavations and studies in the area refer to Phrygian culture in early pe­riods. On the other hand, recent surveys have shown that settlements increased and cultural data flourished during the Lydian-Persian period. Strabo stated that Cabal people who were of Lydian origin dominated the area and this statement has been supported by archae­ological evidence. The traces they left are mainly seen in their burial traditions. Lydian type tumuli as well as stone setting tumuli, the number of which is over 150, are the most significant archaeological data. Also rock- cut tombs, cladding sheet used for civil and religious architecture and above all the ceramics, named as Iron Age ceramics in early studies but proved to be associ­ated with Lydian culture after the latest studies are re­markable evidence to prove the existence of Lydia in the area.

Pers kralı II. Kyros’un MÖ 547/6 yılında Lydia Kral­lığı’nı fethetmesiyle Anadolu’nun Demir Devri krallık­larının sonuncusu da ortadan kalkmış oldu. Mısır hariç tüm Önasyayı fethederek tarihin ilk dünya devletini ku­ran Kyros’un halefi Kambyses’in ölümünden sonra tahta çıkan I. Dareios, Pers İmparatorluğu’nun merkezi yöne­timini satraplıklardan oluşan karmaşık bir idari sistem kurarak güçlendirdi. Satraplıkların bazıları Anado­lu’daydı ve onların sınırları içinde yaşam kültürleri, gi­yimleri ve silah donanımları bakımından çok sayıda fark­lı halklar yaşıyordu. Bu makalenin amacı satraplık sis­temini, sat­rap­lık­ların kuruluşuna, sınırlarına, kuruluş kriterlerine, yönetimine ve etnik bakımdan tezahürüne odaklanarak incelemek, Anadolu’nun Pers hakimiyeti dö­neminin etnik tablosunu ortaya koymaya çalışmak olacaktır.

The last kingdom of Iron Age in Anatolia is removed when Persian King Cyrus conquered Lydian Kingdom in 547/6 B.C. Darius succeeded to the throne after death of Cambyses, successor of Cyrus, fortified ad­ministration of Persian Empire by organising a com­plicated system formed of satrapies. Some of them was in Anatolia and numerous diverse people in respect to their weapons, wearings and cultures of their life inhab­ited these satrapies. Therefore the main pupose of this paper is to study satrapy system as focusing on organi­sation, founding criterions, frontiers, administration and reflcting ethnicity of satrapies, and to offer an ethnic picture of Persian period in Anatolia.

Helenistik Dönem’de özellikle VI. Mithradates’in hükümdarlık yıllarında (MÖ 120-63) Pontos Krallığı’nın önemli askerî garnizonlarından birisi olduğu anlaşılan Ku­rul Kalesi’nde yürütülen kazılar Doğu Karadeniz Böl­gesi’nin ilk uzun süreli arkeolojik kazı projesidir. 2010 yılında başlatılan kazılar 2017 yılı ile birlikte sekizinci se­zonunu doldurmuş ve Kurul Kalesi kazılarında diğer ar­keolojik verilerle birlikte silah kategorisine giren çok sa­yıda metal buluntu da ele geçmiştir. Bu silahlar Roma ile yapılan üç büyük savaşın tarihsel aralığının izlerini en iyi yansıtan buluntu gruplarından birini oluşturur. Seramik, sikke ve metal çivi gruplarından sonra dördüncü büyük bu­luntu grubunu oluşturan, Pontos ve Roma özellikle­rini bir arada sunan Kurul Kalesi metal silahları başta Ka­radeniz Bölgesi olmak üzere, Anadolu genelinde Hele­nistik Dönem savaş araç gereçleri konusunda yürütüle­cek araştırmalar için büyük önem taşımaktadır.

The excavations conducted at the Kurul Fortress, which is one of the important military garri­sons of the Pontic Kingdom in the Hellenistic Period, es­pecially during the reign of Mithradates VI Eupator (120-63 B.C.), are the first long-term archaeological ex­cavation project in the Eastern Black Sea region. During the excavations conducted between 2010 and 2017, a large number of metal finds have been discovered that fall into the category of weapons along with other ar­chae­ological finds. These weapons constitute one of the groups of find that best reflect the traces of the historical range of three major wars with Rome. It is also the fourth largest group of finds after ceramics, coins and metal nails. Offering Pontic and Roman features to­gether, the metal weapons from Kurul are of a great im­portance for the researches on the Hellenistic military equipment in terms not only of the Black Sea Region but whole Anatolia.

Olba’da mezarlık alanlarında yapılan kazılar sonu­cunda Doğu Dağlık Cilicia’da daha önce görülmeyen fark­lı tipte mezarlar ortaya çıkartılmış, bölgenin mezar ti­polojisi zenginleştirilmiştir. Aynı zamanda bu alanlarda kü­çük buluntu bakımından çok sayıda değerlendirilmesi gereken ritüel nesnesi tespit edilmiş, kesin tarih vermesi ba­kımından sikkeler ve seramikler önemli arkeolojik ve­riler haline gelmiştir. Nişli Alan I’de (Urne Mezar) yapı­lan kazılarda mezar oyuğu ve ritüel alanında çeşitli mut­fak kapları ele geçmiş olup, genellikle bu kaplar Doğu Si­gillata A (DSA) olarak kayıt altına alınmıştır. Bu mezarda bulunan söz konusu kaplar sikkeler ve diğer arkeolojik buluntular sayesinde daha dar bir tarih aralığına yer­leştirilmiştir. Seramikler genel olarak MÖ I. yüzyılın ba­şına tarihlendirilmiş, mezar alanı içinde ölü yemeğinin yendiği ve belirli aralıklarla mezar başında yemek eşli­ğinde anma ritüelleri yapıldığı anlaşılmıştır.

Several types of tombs, some previously unknown in Eastern Rough Cilicia have been recorded after the excavations carried out in the necropoli at Olba. The recent discoveries not only enriched the tomb-typology of the region but also provided many small finds and ritual objects. Especially, the coins and pottery found in the burial grounds of Olba are im­portant as they provide data for dating. During the ex­cavations of the Urn-Tomb unearthed at the section called Niched Area I, within the burial pit and ritual sec­tion various types of kitchenware were discovered, generally belonging to the Eastern Sigillata A (ESA) group. A precise date can be given for these sherds by means of coins and other archaeological objects found in the same context. The pottery belongs to the AD early first century and reveals that the ritual meals were eaten and commemorative ceremonies were held with­in the burial area.

The two different material groups recovered from the excavations carried out in the ancient city of Tlos, with common iconographic narratives, consisting of busts of the bearded Heracles, are the subject of this study. The first of these works is a black glazed ceramic piece decorated in the appliqué technique that was re­cov­ered from the filling layer in front of the rock tomb num­ber KM-2 in the city’s acropolis in 2005. The second is a carved gem found in a tomb in the Karaveliler area, to the northeast of the city center. In this study both works are evaluated in terms of dating criteria of their own material group, e.g. technique of production, stylis­tic features and find context. A general evaluation of the bearded busts within the iconographies of Heracles, pop­ularly employed in the visual narratives of the Greek and Roman periods is made, based around the Tlos exam­ples. And, in addition, apart from the use of Heracles as a motive, its presence within the Lycian religious system and his relationship with local deities is examined in this same section concerning iconography.

Tlos Antik Kenti’nde yürütülen kazılardan ele ge­çen iki farklı malzeme grubu, üzerlerindeki sakallı He­rakles büstünden oluşan ortak ikonografik anlatımla­rıyla bu çalışmanın konusunu oluşturur. Eserlerden ilki 2005 yılında kentin akropolünde bulunan KM-2 nu­maralı kaya mezarının ön alanındaki dolgu tabakasın­dan ele geçen aplike tekniğiyle bezeli siyah firnisli sera­mik parçasıdır. İkinci eser ise kent merkezinin kuzey do­ğusundaki Karaveliler Mevkiindeki lahitte ele geçen bir gemme buluntusudur. Çalışma içerisinde her iki eser kendi malzeme grubunun tarihleme kriterlerine gö­re, örneğin yapım tekniği, stil özellikleri ve buluntu konteksti doğrultusunda değerlendirilecektir. İkonog­ra­fi başlığı altında ise Tlos örneklerinden yola çıkarak Yunan ve Roma Dönemlerinin görsel anlatımlarında sevilerek kullanılan Herakles ikonografileri içerisindeki sakallı büstlerin genel bir değerlendirmesinin yapılması amaçlanmıştır. Ayrıca Herakles karakterinin motifsel kul­lanımı dışında Likya inanç sistemi içerisindeki var­lı­ğı ve yerel tanrılarla ilişkisi aynı bölümde irdelenecek­tir.

I. Triumvirliğin MÖ 60 yılında kurulmasından sonra Roma’nın en güçlü üç lideri arasında yerini alan Crass­us’un Pompeius ve Caesar’ın askeri zaferlerine denk gele­bilecek bir zafer kazanırsa, belki kendisinin de Roma’nın meşhur ve sayılan liderlerinden biri olabileceği düşünce­sine kendisini kaptırdığı tezi genelde antik ve modern kay­naklarda kabul görmektedir. Bu sebeple onun Doğu’da Parth­lara karşı bir sefer düzenlemeye ve onları egemenlik altına almaya karar verdiği öngörülmektedir. Özellikle Flo­r­us gibi bazı Roma yazarları Crassus’un bu siyasi hırsı­nın ken­di sonunu getirdiği konusunda hemfikirdirler. Cra­s­s­us, Antiokheia’dan yola çıkarak Urfa yakınlarında bu­gün­kü Harran, yani Carrhae’ye ulaşmıştır. Buranın ba­tı­sı­na düşen bir yerde Parth generali Surena’nın yaptığı ani bir baskınla yenilgiye uğramış, Parthlara bayrak ve sancak­la­rını kaptırmış, kendisi de barış görüşmeleri sırasında tu­zağa düşürülerek öldürülmüştür. Roma savaş alanında yir­mi binden fazla askerini kaybetmiştir; Carrhae yenilgi­si­nin kendine özgü sonuçlarından birisi de on bin Romalı asker­in esir alınması ve nihayetinde bunların otuz üç yıl boyun­ca Uzak Doğu’da kalmalarıdır. Bu yenilgi aynı za­man­da Roma’nın Doğu’da Fırat’ın ötesinde Büyük İsken­der gibi Hindistan’a kadar topraklarını genişletme hayalle­rinin so­nu olması açısından önemlidir. Roma’nın güçlü impara­torları Traianus ve Septimius Severus, MS II. yüzyıl başları ve sonlarında Parthlara karşı düzenledikleri sefer­lerle benzer hayaller peşinde koşmuşlardır. Biz bu çalışma­mızda Flo­rus dışında, Cicero, Plutarkhos, Velleius Pater­culus, Appi­anus ve Cassius Dio gibi antik yazarların me­tin­lerini analiz ederek, Carrhae Savaşı’nın sebepleri, yeri, taktikleri ve sonuç­l­arı hakkında değerlendirmelerde bulu­nacağız. Özellikle Parth savaş taktiklerinin bu savaşta Ro­ma’ya nasıl üstün gel­diğinin sebeplerini araştıracağız. Ay­rı­ca antik kaynaklar­ın genelinde savaşın kaybedilmesinin ana sebebi olarak Crassus’un gösterilmesinin abartılı ola­bi­leceği tezi üzerinde duracağız.

It has been generally accepted in both ancient and modern sources that after the establishment of the First Triumvirate in 60 B.C., one of the most powerful men of Rome, Crassus had the idea that he had to win a great battle in order to promote his authority and pop­ularity in Rome over his rivals, Pompeius and Caesar, who had already gained renown for their victories. To realize this thought, he is assumed to have decided to ma­ke an expedi­tion against the Parthians in the East before they were strong enough to invade Syria. Some Roman writers, espe­cially Florus, pointed out that the political ambitions of Crassus led to his end. Crassus, having set out on his expe­dition from Antiochia, reached Carrhae (Har­ran) near Edessa (Urfa). At the western vicinity of this place, he was surprised by the army of Surenas, the Parthian general. Ro­man banners and standards were captured and Crassus was also killed in turmoil while try­ing to make a truce with the Parthians. The number of cas­ualties was more than twen­ty thousand. The interest­ing point is that the Parthi­ans also took ten thousand Ro­man soldiers as prisoners and kept them in the East for a period of thirty-three years. This defeat also ended the dre­ams of those Romans who wished to extend their ter­ritories beyond the Euphrates as far as India, just as Alex­ander the Great did. Trajan and Sep­timius Severus, the strong emperors of Rome, also fol­lowed these same dre­ams, making expeditions against the Parthians in the ear­ly and late II^nd century A.D. In this stu­dy, apart from Flo­rus, by striving to analyze the works of Cicero, Plutarch, Velleius Paterculus, Appian and Cassius Dio, we com­ment on the reasons, tactics and results of the battle of Carrhae. In particular, we concentrate on the reasons why the Parthian war strategies prevailed upon the Ro­man ones. Further, we also concentrate attention on the thesis that the main reason for the loss of the battle was the character and the decisions of Crassus, and find both rea­sons, the importance of Crassus’s character and his deci­sions, have been exaggerated.

Denizli ili, Sarayköy ilçesi, Hisar mahallesinde bulu­nan Attouda antik kenti, iki bölge arasındaki geçiş nok­tasına kurulmuştur. Kentin yapıları ile ilgili olarak cami bahçesi ve mahalle meydanları ile evlerin önlerinde pek çok mimari eleman bulunmaktadır. Bu makalede, Arke­o­lojik kalıntılar ve yazılı kaynaklara göre, Attouda hak­kında yapılan çalışmaların ve mimari elemanların genel bir değerlendirmesi yer almaktadır. Bulunduğu bölge için­de önemli bir konuma sahip olan bu kent, MÖ II. yüz­yılda Pergamonlular zamanında, adı değiştirilerek ön pla­na çıkarılmıştır. Attoudalılar Hellenistik Dö­nem’de yaka­ladıkları bu şansı, antikçağ boyunca hep korumuş ve de­vamlı gelişme göstermiştir. Buraya yaygın olarak mer­merin getirilip yapılar inşa edilmesi, buluntulara göre MS I. yüzyıldan itibaren başlamış ve özellikle MS II. yüz­yılda artmıştır.

Attouda’da tespit edilenler, bir dağ kenti için oldukça ileridir. Antikçağda Salbakos Dağı üzerinde bu çevrede bu­lunan küçük yerleşimlerin dini, ekonomik ve siyasi an­lamda toplandığı yer burası olmalıdır. Bu nedenle böl­genin ticari merkezinin de burası olduğu açıktır. Böy­lelikle insanlar buradaki pazarlarda toplanmış ve hem ge­tirdikleri ürünü satmışlar hem de buradan gerekli olan ihtiyaçlarını satın alarak gitmişlerdir. Bu hareketlilik, bu çevre için ulaşımı kolay Attouda’ya, ticaret merkezi ol­ma imkanı sağlamış ve ciddi anlamda ekonomik zengin­lik kazandırmıştır. Bulunduğu yer nedeniyle büyük ta­rım alanları olmadığından, burada hayvancılığa ağırlık verilmiştir. Bu bir anlamda dağ kentlerinin bir kaderi olmakla birlikte, çoğu yerleşim bunu Attouda örneğinde olduğu şekilde avantaja dönüştürememiştir. Bu ticari ha­reketliliğin burada son zamanlara kadar devam ettiği anlaşılmaktadır.

The ancient city of Attouda is located in the Hisar neighbourhood of Sarayköy district of Denizli province, on the border area of two ancient regions. The architectural fragments belonging to the city’s bu­ildings can be seen in courtyard of the mosque, squares of villages and in front of houses. The city had an im­portant position in the region. Its name was changed in the II^nd century BC during the Pergamene period. At­touda made good use of her chances and developed continuously. Use of marble in architectural construc­tion started in the I^st century and increased in the II^nd century AD.

 The remains attested on site indicate a very devel­oped settlement at Attouda for a mountain city. Attou­da was probably the meeting place for religious, eco­nomic and political occasions on Mount Salbakos and the region. Therefore, the city was clearly commercial center as well. This commercial vivacity made the city, which was easy to reach, a wealthy commercial center. Animal husbandry was preferred due to lack of cultiva­ble area. This situation, a destiny of mountain settle­ments, however, was turned to an advantage by Attou­da on the contrary to many settlements with similar location. It is understood that this commercial liveli­hood has continued here until recently.

Bu çalışmada Nakoleia/Seyitgazi’de yeni bulunan Asklepios’a sunulmuş bir adak yazıtı incelenmektedir. Ya­zıtta tanrı tek başınadır ve herhangi bir sıfatı bulun­ma­maktadır. Adağı sunan kişinin adı oldukça az rastla­nan bir isimdir ve baba adı da anılmamıştır. Adak Nako­leia antik kentindeki Asklepios tapınımını epigrafik an­lamda belgeleyen ikinci buluntudur. Bunların yanı sıra nü­mizmatik veriler de yine Nakoleia’da bu kültün varlı­ğına işaret etmektedir. Ayrıca bölgede Asklepios ile bağ­lantılı çok sayıda theophor isme de rastlanmaktadır. Es­kişehir’deki pek çok termal merkezin yanı sıra Seyitgazi ci­varında da Aşağı ve Yukarı Ilıca Köyü ile özellikle Seyit­gazi’ye oldukça yakın olan Alpanos kaplıcasının varlığı Ask­lepios’un bölgede Allianoi’da olduğu gibi sıcak su kay­naklarıyla bağlantılı olarak tapınım gördüğünü ve ola­sılıkla bu tür bir şifa merkezinin mevcut olabileceğini dü­şündürmektedir.

This study concerns a votive inscription dedicated to Asklepios, which was recently found at Nakaleia/Seyitgazi. In the inscription the god is named alone without an epithet. The name of the person who made the dedication is a very rare name and his father’s name is unmentioned. This votive is the second inscription to document the temple of Asklepios in the ancient city of Nakoleia. In addition to these two inscriptions, numismatic evidence also indicates the existence of this cult in Nakoleia. There are also numer­ous theophoriformes associating the region with Askle­pios. In addition to the many thermal centers in Eski­şehir, the presence of the Alpanos thermal spring, which is very close to the Lower and Upper Ilıca villages and especially near Seyitgazi, was where Asklepios was wor­shiped in connection with the hot water sources such as Allianoi in the region, suggesting that an Asklepios cen­ter may have been present.

Roma İmparatorluk Dönemi’nde basılan Side sikke­leri, diğer kentlerde olduğu gibi Hellen-Roma modelinde sınırlı bir bağımsızlığa işaret etmektedir. İmparator Tibe­rius ile başlayıp Aurelianus Dönemi’ne dek süre gelen dönemi kapsayan 196 adet Side kent sikkesi kronolojik bir sınıflandırmanın ardından arka yüz betimlemelerine göre mitolojik, agonistik, mimari, denizcilik ile bağlantılı ve Roma İmparatorluk tipleri adı altında beş ana başlık al­tında ikonografik açıdan incelenerek kentin tarihi, sosyal, dini ve kültürel birikiminin boyut ve sınırları anlaşılmaya çalışılmıştır. Yerel tanrı ve tanrıçalar ile bir­leş­tirile­rek kente özgü bir kimliğe bürünmüş olan Athe­na, Apollon Sidetes, Securitas Sidae ve Nehir Tanrısı Me­las ile Roma ve Hellen mitolojisinde yer alan Artemis, Demeter, Asklepios, Asklepios-Hygieia, Nike, Kharitler ve Tykhe’nin yanı sıra ulusal kahraman Herakles ve Mısır kökenli Tanrı Serapis Mitolojik Tipler içinde değer­lendirilmiş­tir. Ödül Tacı ve Çelenk betimli sikkeler bay­ram baskıları olup Agonistik Tipler grubuna dâhil edil­miş­tir. Tapınak figürlü sikkeler Mimari, Gemi figürlü sik­keler Denizcilik ile bağlantılı ve İmparator figürlü sik­ke­ler Roma İmparatorluk Tipleri içinde incelenmiştir.

The coins of Side, issued during the Roman Imperial period, indicate limited independence on the Greco-Roman model as was the case for other cities. After a chronological classification of 196 example from Side, starting from the Emperor Tiberius and lasting until the period of Aurelianus, the city’s history was ex­am­ined and the examples grouped through examining the coins under five headings. These headings are sub­di­vided to include: Mythological, Agonistic, Archi­tectural, Maritime and Roman Empire types, Athena, Apollon Sidetes, Securitas Sidae and the River God Melas, who were associated with the local god and goddess, and Artemis, Demeter, Asklepios, Asklepios in the mythology of the Greek and Greek, and the dimen­sions and boundaries of the social, religious and cul­tural accumulation. Hygieia, Nike, Kharitler and Tykhe, as well as the national hero Heracles and the Egyptian God Serapis in the Mythological Tribes. Coins of the reward Tacan and the Wreath types are included in the Agonistic Types group. Temple figurative coins in Ar­chi­tec­ture, Ship figurative coinage in the Maritime gro­up, and emperor-figural coins have been investigated, for the Roman Imperial Period.

Bu makalenin konusunu Fethiye Arkeoloji Müze­si’nde korunan 9 adet kabartmalı sunak oluşturmaktadır. Herhangi bir kazı kontekstine ait olmayan ve daha önce yayınlanmamış olan eserlerin geldiği bölge Pınara kur­tar­ma kazısından ele geçen bir örnek dışında Fethiye Yay­la bölgesidir. Söz konusu sunakların boyutları, üzer­lerindeki sunu çukurları ve ön yüzlerindeki tanrıça ka­bartmaları ile kişisel tercihlerle ile ilişkili adak sunaklar ol­duğu anlaşılmaktadır. Stil olarak Roma Dönemi kırsal sanat eseri geleneğini yansıtan sunaklarda, ön yüzde be­tim­lenen tanrıçaları kimliklendirmemizi sağlayacak her­hangi bir yazıt yer almamaktadır. Bu nedenle çalışmanın temel sorununu ikonografik olarak da tanınmayan bu tanrıçaların kimliklerini saptamak oluşturmuştur. Uzun giysili, örtülü başlı, poloslu ya da taçlı betimlenen tanrı­ça­ların detaylarıyla birbirlerinden farklılık gösterdikleri anlaşılmıştır. Bu farklılıklar göz önünde bulundurularak çalışma kapsamındaki tanrıçalar domuz üzerinde duran ya da hayvan ile ilişkili olan figürler, ayakta ve ellerini gö­ğüs altında tutan figürler ve ayakta, elinde mızrak taşıyan figürler olarak 3 farklı tipolojik başlık altında değer­len­dirilmiştir. Yapılan ikonografik değerlendirmeyle domuz üzerinde duran ya da hayvan ile ilişkili olan figürlerin Ar­temis Lagbene’yi betimlediği saptanmıştır. Ayakta ve ellerini göğüs altında tutanlar ile elinde mızrak taşıyan tanrıça figürlerinin ise Artemis’in bölge genelinden bili­nen Lagbene, Kynegetis ve Eleuthera tipleri ile olan ikonografik ilişkisi üzerinde durulmuş ve Lykia’da Roma Dönemi’ndeki dinsel önemi de göz önünde tutularak su­naklar üzerinde betimlenen tanrıçaların “Artemis’in ye­rel ikonografileri” olabileceği önermesi getirilmiştir.

This article discusses 9 embossed altars pro­tected in Fethiye Archaeological Museum. The region, altars are from is – except one sample found in a rescue excavation in Pınara- Fethiye highlands and none of them belong to an excavation kontekst and has been published before. With dimensions of altars in ques­tion, water pits on them and goddess reliefs, it is under­stood that these altars served for votives related with personel preferances. Reflecting the Roman tradition of countryside work of art style, these altars do not contain any inscriptions that will allow us to identify goddesses described on their front areas. Therefore, the main prob­lem of the study was to identify these goddesses that are not also identified in an iconographical way. It was understood that goddesses depicted with long dresses, their heads covered or with crowns differed from each other in their details. Taking into considera­tion these differences, goddesses within the scope of this study were discussed under 3 different typological titles including figures standing on pig or associated with animals, figures standing, keeping hands below chest and figures standing, holding spear. Based on icon­ographical assessment made, it was detected that figures standing on pig or associated with animals depicted Ar­temis Lagbene. On the other hand, goddess figures stand­ing and keeping hand below chest with spear in hands were examined in their iconographical relation­ship with Lagbene, Kynegetis and Eleuthera types known in Artemis in general, and considering religious impor­tance in Lycia in Roman Period, it was suggested that goddesses depicted on altars might be “local iconogra­phies of Artemis”.

Yozgat İli, İç Anadolu Bölgesi’nin, Orta Kızılırmak Bölümü’nde yer alır. Bölge, zengin su kaynaklarının yanı sıra stratejik konumu ile farklı dönemlerde pek çok kül­türe ev sahipliği yapmış, çevre kültürlerle de etkileşim ve ilişki içerisinde kalmıştır. Yozgat ve çevresinde yapılan kısıtlı saydaki arkeolojik kazı ve yüzey araştırmaları, böl­genin en erken Kalkolitik Dönem olmak üzere, Tunç Çağı, Hitit, Phryg, Roma, Doğu Roma, Selçuklu ve Os­man­lı Dönemi de dâhil olmak üzere uzun bir tarihsel süreçte yerleşim gördüğünü gösterir. Bununla birlikte, ya­pılan çalışmalar, Yozgat İli’nin belirli ilçe merkezlerini kapsadığından, coğrafi bölge bütünsel açıdan arkeolojik olarak yeterli ve kapsamlı olarak çalışılmamıştır. Bahsi ge­çen dönemlerin varlıkları belli başlı ilçe merkezlerinde belirlenebilmiştir. Bu çalışmada, 2017 yılında, Yozgat İli ve İlçeleri’nde gerçekleştirilen yüzey araştırması çalış­ma­larında, Yozgat İli’nin güneydoğusunda, Sarıkaya İlçesi sınırlarında bulunan Karabacak Köyü’nün 1.5 km doğu­sunda tespit edilen kaya mezarları ele alınmıştır. Mezar­lar birbiri ardına sıralanmış, alçak kaya kütleleri üzerine oyulmuş, tek arcosolium’lu ve tek odalı mezarlardır. Ol­dukça yalın cephe mimarisi ve basit bir plana sahip olan Karabacak kaya mezarlarının tanıtılması ile bölgenin mezar tipolojisi ve ölü gömme geleneklerine katkı sağ­lanması amaçlanmaktadır.

The rock-cut tombs of the Karabacak village are by the Middle Kızılırmak River, by Yozgat in Cen­tral Anatolia. This region, with its rich water source and strategical location, was inhabited by many cultures interacting with neighbouring cultures throughout his­tory. Few archaeological excavations and surface sur­veys have been conducted in Yozgat and in its sur­roundings which have shown the region was inhabited over a long period, from the Early Chalcolithic Period up to Bronze Age, Hittite, Phrygian, Roman, Byzantine, Seljuk, and Ottoman Periods. On the other hand, stud­ies to date have only covered certain suburbs of Yozgat City, and the whole geography is far from being studied thoroughly. The aforementioned periods are identified from archeological investigations in certain suburbs. This study concerns the rock tombs discovered 1.5 km East of Karabacak Village on the border of Sarıkaya Sub­urb to the Southeast of Yozgat City in the couse of a surface survey carried out in Yozgat City and its sur­rounding in 2017. The tombs are carved in lower rock masses sequentially, each featuring one arcosolium and one room. The aim has been to contribute to the know­ledge of the burial typology and burial traditions in the region through the introduction of the Karabacak rock-cut tombs, which have a rather simple facade architec­ture and a simple plan.

Arykanda’da Athena Tapınağı’nın ve kültünün var olduğunu belirten ve MS II. yüzyıla tarihlendirilen bir yazıt ele geçmiştir. Bu yazıttan yola çıkılarak kentteki İm­paratorluk Dönemi’ne tarihlendirilen tapınaklardan han­gi­sinin Athena’ya ait olabileceği konusundaki düşünceler üzerinde durulmuştur. Günümüze kadar yapılan kazılar­la ortaya çıkarılan bu tapınaklar; Sebasteion, Tiyatro Ta­pınağı, Traianeum, Podyumlu Tapınak ve Büyük Bazili­ka’dır. Bu tapınaklardan Traianeum^[1] ve Sebasteion’un^[2] ya­zıtlarına dayanarak imparatorlara adanmış olduğu bi­lin­mektedir. Tiyatro Tapınağı, Podyumlu Tapınak ve Bü­yük Bazilika’nın ise hangi imparator ve/veya tanrıya adan­dığı ise henüz saptanmamıştır. Bu nedenle söz ko­nu­su yazıt ve tapınakların mimarisi dikkate alınarak Athe­na Tapınağı’na dair bazı öneriler getirilmiştir.

[1]        IK XLVIII. 16.

[2]        IK XLVIII. 18, Taf. 5; Bayburtluoğlu 2003, 68-69.

A very important inscription dated to the II^nd century A.D. was found in Arycanda, recording the Athe­na Temple and the cult. From this inscription, it is evident that one of the temples dated to the Imperial period in the city may belong to Athena. These temples were excavated; the Sebasteion, the Theater Temple, the Traianeum, the Podium Temple and the Great Basilica. It is known that two of these temples were dedicated to the emperors from the inscriptions, the  Traianeum and Sebasteion. The Theater Temple, the Podium Temple, and the Great Basilica have not as yet been identified as to which emperor and/or god they were dedicated. For this reason, some suggestions are offered concerning the identification of the Temple of Athena at Arycanda, taking into account the architecture of the temples and the inscriptions.

Yerleşim kökeni Prehistorik Çağlara kadar uzanan Kahramanmaraş ili birçok kültüre ev sahipliği yapmıştır. Kentin arkeolojik zenginliğini ortaya çıkartmak amacıyla 2016 yılında Afşin ve Elbistan ilçelerinde tarafımızca ar­keolojik yüzey araştırması gerçekleştirilmiştir. Yüzey Araş­tırması sırasında Afşin ilçesi Arıtaş Mahallesi’nde tespit edilen arkeolojik materyalin envanter kayıtları çı­kartılmıştır. Bu makale, Arıtaş Mahallesi’nde tespit edi­len Erken Doğu Roma Dönemi mimari taş eserlerin de­ğerlendirmesini kapsamaktadır. Makalede incelenen taş eserler işlevlerine göre gruplanmış ve tarihsel değer­lendirmeleri yapılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte taş eserlerin dağılım haritası çıkartılmış, kullanım alanları in­ce­lenmiştir.  Taş eserler üzerinden Afşin Mahallesi’nde gü­nümüze kadar ulaşamamış dönem mimarisinin ni­te­likleri ile yapı lokalizasyonunun anlaşılmasına katkı sağ­lanması hedeflenmektedir. Yapılan çalışmada 5 adet sü­tun başlığı, 2 adet sütun kaidesi, 3 adet levha payesi, 3 adet kapı çerçevesi, 1 adet çörten olmak üzere 14 adet ese­rin detaylı belgelemesi yapılmış olup, bu eserlerin yanı sıra 15 adet sütun ve sütun parçası ile ilgili de istatistiki bir değerlendirme yapılmıştır. Dönemsel değerlendirme yapıldığında Arıtaş Mahallesi’nde tespit edilen taş eserlerin MS V-VI. yüzyıla tarihlendiği görülmektedir.

Kahramanmaraş Province has been home to many cultures dating back to the prehistoric times. In order to reveal the archaeological richness of the prov­ince, an archeological survey in Afşin and Elbistan was conducted in 2016. Inventory records of the archeologi­cal material identified in the Arıtaş quarter of Afşin district during the survey were made. This article con­cerns the evaluation of the Early Byzantine architectural stone elements found in the area of ​​Arıtaş. These arte­facts were grouped according to their functions and from historical evaluations. The map of distribution of these finds was made and the areas of their use exam­ined. The aim is to contribute to the understanding of building localization and the qualities of the architec­ture of the period from these stone finds, which cannot be found in situ today in the Afşin neighborhood. In this survey detailed documentation was made of 14 artefacts: 5 column-capitals, 2 column-bases, 3 carved parapet plates, 3 door frames and 1 gargoyle. In addi­tion to these, records concerning 15 columns and their evaluation was made. When an evaluation of the dates of these finds was made, it was found that the stone artefacts found at the Arıtaş quarter can be dated to the V^th-VI^th centuries A.D.

Batı Lykia Bölgesi’nde bulunan Letoon Kutasal Ala­nı’nın, teras duvarlarının kazısına 2015 yılında başlanmış­tır. Bu bölge topoğrafik ve jeolojik yapısına bağlı olarak e­rozyona ve kitlesel toprak kaymalarına çok müsaittir. Bu nedenle yerleşimin kuruluşundan itibaren, toprağın ko­runması için Tümtüm Tepe’nin bütününde, günümüze ka­dar ulaşabilmiş teraslamalar yapılmıştır. Kentin doğu sınırı Tümtüm Tepe’nin batı eteğinde kuzey-doğu doğrul­tusunda uzanan teras duvarlarıyla başlar. Teraslar, kutsal alanın doğu kesimi boyunca uzanarak tepe noktaya kadar çıkmaktadır. Teras duvarlarının en alt seviyeden tepeye doğ­ru 4 farklı kotta, topografik yapı ile uyumlu olarak birbirine paralel fakat küçük kıvrılmalarla uzandığı görül­mektedir. Teras duvarlarında; kaba traşlı, rustik, bosajlı po­ly­gonal örgü ve ince işçilikli düz polygonal örgü, isodo­mik ve trapezoidal örgü kullanılmıştır. Teras duvarları, fark­lı tarzda ve çok evreli olarak, onarım görüp sürekli kul­la­nıl­mıştır. Tiyatronun güney duvarına bitişik başlayan te­ras duvarının, 100 m kadar kesiminin düz uzandığı görü­lür. Ardından dirsek yaptıktan sonra orijinal hattında de­vam eder ve bir kısmı da ana kaya üzerine oturur. 2. teras duvarı önünde olasılıkla Geç Antik Dönem’e ait farklı iş­levlerle (dükkân-atölye) kullanılan mekânlar ortaya çıka­rıl­mıştır. Letoon teras duvarları kazısından ele geçen bu­lun­tular incelenip değerlendirilmeler yapılmıştır. Duvarla­rın inşa tekniği, tarzı ve malzemesinin incelenmesi sonu­cunda, Klasik Dönem’den, Geç Antik Dönem’e kadar çok evreli olarak inşa edilmiş olduğu ve tadilat geçirdiği sap­tanmıştır.

The Letoon Sanctuary is located in the West­ern Lycian Region. Excavation of the Letoon Terrace Walls started in 2015. The eastern border of the city be­gins with the terrace walls extending in the north-east di­rection in the western piedmont of the Tümtüm Hill. The terraces extend up to the hilltop along the east of the sanctuary. It appears that the terrace walls stretch from bottom to top in four different levels parallel to each other, but with small curvatures, in accordance with the topography. The lowest level of the terrace walls coming out of the furnicatum vault located in the southwestern analemma wall of the theater, forms a passage way into the sanctuary and connects to the main rock temenos area and the temenos wall. It is the terrace walls on the second level that have been excavated and will be examined here in detail, extending adjacent to the analemma wall of the theater and continuing to one level over the temenos wall. In the terrace walls, rough shaggy polygonal mesh, fine work polygonal mesh, isodomic trapezoidal are used together. This terrace wall had undergone many repairs and renovations and had been used repeatedly in many different styles. The terrace wall, starting from the southern wall of the theater, is extending flat along 100 m, even after making a bend, it continues on its original line and somepart sits on the bedrock.

Lykia, Pisidia ve Pamphylia’nın kesiştiği Doyran yöresinde, Keldağ tepesinde bulunan Neapolis antik kenti 1997-2004 yılları arasında yazar ve ekibi tarafından detaylıca incelenmiş ve arkeolojik açıdan ilk kez bilimsel araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Termessos’un peripolion’u olduğu epigrafik araştırmalarda yazıtlar aracılığıyla ka­nıtlanan yerleşimin bölgenin siyasi tarihinde de önemli bir rol oynadığı anlaşılmıştır. Demos niteliğinde, askeri amaçlı bir uç kale fonksiyonlu kırsal bir yerleşim karak­terindeki Neapolis’te gerçekleştirdiğimiz bu kapsamlı ça­lışmaların sonucunda şehircilik ve yerel mimarlık açısın­dan hem Roma hem de Doğu Roma dönemlerine ilişkin çok sayıda önemli keşif yapılmıştır. Bu çalışma bu keşif­leri özetlemektedir.

Neapolis Ancient Settlement on the top of Keldağ situated in Doyran just at the junction of Lycia, Pamphylia and Pisidia, was surveyed in detail by the author and his team between 1997-2004 and the first scientific archeological studies were conducted. It was understood by the help of new inscriptions that the city was a peripolion of Termessus, and took an important role in the political history of the region. As a result of detailed research at Neapolis, which had the character of a rural settlement of a demos scale with a military out­post function, numerous important discoveries about urbanizm and local architecture both of Roman and al­so of Byzantine times. This study briefly presents these discoveries.

Caunus is known as a city in Caria which is located coast of Dalyan (Calbis) bay near Köyceğiz in Muğla. Accord­ing to ancient sources and several ec­clesiastical docu­ments Caunus was christianized at an early date and when the Roman Empire officially adopt­ed the Christian faith, its name changed into Hagia-Caunus. Today, there are five churches in different places of the city which co­me to light thanks to the excavations. It is argued that a domed church on Palaestra Terrace which has been con­structed between the first half of VI^th century and the mid. VII^th centuries. Undoubtedly find­ings of around the church shed light on the Byzantine period of the city. There are a lot of remarkable architec­tural sculptures at the around and inside of domed church on Palaestra Ter­race. One of these examples is found at the 1998 excavation season. The front face of the marble block is car­ved relief technique which is a cross motive with styl­ized leaves and the alpha (Α) and omega (ω) that de­pends from arms of the cross. As it is known in Byzan­tine Art, cross is used to symbolize the Christ’s sufferings, his sacrifice and the hope of salvation. Besides the alpha (Α) and omega (ω) means beginning and end in Chris­tian belief refer to the eternal nature of God. Cross varie­ties are commonly used in Byzantine depic­tion art. It seems that the carved marble block must have been used as an architectural stone in the church. Thus in this paper I have tried to examine meaning of the com­po­si­tion and to give careful consideration to a series of questions linked to the context of use of the cross carved block in the church as well as discuss its signifi­cance within regional (Caunus ve Caria) and broader cultural contexts of Early Byzantine art.

Bir Karia kenti olan Kaunos Muğla’ya bağlı Köy­ceğiz yakınlarında Dalyan Çayı’nın kıyısındadır. Antik kaynaklara ve birkaç konsil belgesine göre erken bir tarihte Hıristiyanlaşan Kaunos’un adı bu dönemde Hagia-Kaunos olarak değiştirilmiştir. Bugün, kentin fark­lı yerlerinde bulunan beş kilise Kaunos kazıları sayesinde ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan biri olan Pala­es­tra terasında yer alan kubbeli kilisenin VI. yüzyılın ilk yarısı ile VII. yüzyılın ortalarında yapılmış olduğu düşü­nülür. Kuşkusuz kilisenin çevresindeki buluntular kentin Doğu Roma Dönemi’ne ışık tutmaktadır. Kazı­lar­da Palaestra terasındaki kubbeli kilisenin içinde ve etrafında pek çok dikkate değer mimari plastik parça ele geçmiştir. Bu örneklerden biri 1998 kazı sezonunda bu­l­un­muştur. Sözü edilen örnek olasılıkla mimari bir ya­pı­nın parçası olarak kullanılmıştır. Örneğin ön yüzünde kabartma tekniğinde bir haç motifi ile stilize yapraklar ve haçın kollarından sarkan alpha (A) ve omega (ω) harfleri görülür. Doğu Roma sanatında haç İsa’nın çektiklerini, kurban edilişini ve kurtuluş umu­dunu sem­bolize etmek için kullanılır. Bunun yanı sıra Hıristi­yan inancında başlangıç ve son anlamına gelen alpha (A) ve omega (ω) Tanrı’nın ezeli doğasına işaret eder. Haçın çeşitleri Doğu Roma tasvir sanatında yay­gın ola­rak kullanılır. Bu makalede, sözü edilen kompo­zisy­onun anlamını tartışmayı ve haç betimli bloğun kilise­deki kullanımını değerlendirerek betimin önemini Do­ğu Roma sanatının bölgesel (Kaunos ve Karia) ve genel kültürel bağlamlarında tartışmayı deniyoruz.

İmparator Heraclius 641 yılında öldüğünde iki oğlu Heraclius Constantine (III. Constantine) ve Heraclonas ortak imparatorlar olarak taç giyerler. Taç giyme töre­nin­den sadece üç ay sonra III. Constantine hastalanarak ölür. Halk ve senato tarafından sevilmeyen Heraclonas ve annesi Martina reddedilerek, ölen III. Constantine’nin oğlu Constans’ın tek başına imparator olmasında ısrar edilmiştir. II. Constans olarak taç giyen imparator, vaftiz is­mi Heraclius olsa da resmi kayıtlarda yer alan ismi Cons­tan­tine’in kısaltılmış hali Constans olarak tanın­mak­ta­dır. İktidarı sırasında basılan altın sikkelerinde II. Cons­tans ortak imparator ilan ettiği oğlu IV. Constan­tine ve aynı zamanda diğer oğulları Tiberius ve Heraclius ile birlikte tasvir edilmiştir. 1978 yılında Aydın’a bağlı Ka­vkalı Köyü Kızılyar Mevkiinde alt yapı çalışması sıra­sında bulunan altın sikkeler Aydın Arkeoloji Müzesi’ne getirilmiştir. Buluntu yerinden dolayı Kavaklı Definesi o­la­rak adlandırılan altın sikkeler imparator II. Constans’ın iktidarında basılmışlardır. Kavaklı Definesi beş farklı tip­ten oluşmaktadır: Class III (651-654), Class IV (654-659), Class V (659-661), Class VI (661-663), Class VII (663-668). Çalışmamızda, II. Constans iktidarına tarih­lenen altın sikkelere dair kronolojik sınıflama döneme dair tarihsel verilerle birlikte sunulacaktır.

When Heraclius died in 641 AD, a conflict started for gaining the throne between his two sons. His two oldest sons Heraclius Constantine (Constantine III) and Heraclonas who were brothers-in-law, were c­row­ned as emperors. Constantine III died three months after his coronation. The public and the Senate rejected Heraclonas’ and his mother Martina’s domination and insisted on crowning the son of Constantine III called Constans as a sole emperor. Although his baptismal na­me was Heraclius, he was officially given the name of Constantine but this was popularly abbreviated to Con­stans. Constans II depicted with his son, co-emperor Constantine IV, on his issues and his other sons whose name were Tiberius and Heraclius also depicted on the reverse side of gold coins. A group of gold coins were found in Kızılyar/Kavaklı in 1978 and then they were brought to Aydın Museum. Kavaklı Hoard has a group of solidi from the reign of Constans II. There are five different types: Class III (651-654), Class IV (654-659), Class V (659-661), Class VI (661-663), Class VII (663-668). The hoard of Kavaklı will be presented according to its classifications with the help of the historical events of the era.

MS IV. yüzyılda yaşayan Decimus Magnus Au­sonius, Roma İmparatorluğu’nun özellikle batı yakasını yakından tanı­yan önemli bir alim ve devlet adamıydı. Onu mü­him bi­ri haline getiren en önemli hu­sus; çeşitli bilimler özelin­deki bilgi birikiminin derin­liği yanında başarılı bir eğit­men olmasıydı. Ayrıca, son derece stra­tejik mevkilere eri­şe­bil­miş bir devlet adamıydı. Yaşamının son yılla­rında ka­leme aldığı şiirlerin­den olan Ordo Urbium Nobilium, Geç Antikçağ dünyasına dair önemli veriler içermektedir. Bu kapsamda, söz konusu çalışma kendisnin özellikle coğ­rafya, tarih, filoloji ve Latin edebiyatı-kültürü gibi çe­şitli alanlarda Geç Antikçağ eğitim kurumlarının ders içeri­ğine dâhil edilmiş şiirini konu edinmektedir. Öyle ki, Ortaçağ­dan günümüze de­ğin Ausonius’un neredeyse her e­seri hakkında yüz­lerce çalışma gerçekleştirilmiş ve bun­la­rın birçoğu da ya yayımlanmış ya da yayımlanmayı bek­ler nitelikte­dir. Bu makalenin kurgusu da; Auso­nius’­un Ordo Urbi­um Nobi­lium başlıklı şiirinin içeriğinin ve kap­sa­mı­nın değerlendirilmesine odaklanmakta­dır. Bu de­ğer­len­dirme bağlamında öncelikle şiirde bahsi geçen kent­ler, şiir içerisinde aktarılan özellikleriyle incelen­mek­te, ayrıca Ausoni­us’un bu yerleşim birimleriyle şahsi  ve resmi  mü­na­sa­betleri­nin eserindeki yansıması irdele­necek­tir.

Decimus Magnus Ausonius who lived in the IVth century A.D., was an important character who ob­served the western part of the Roman Empire and was one of its most important poets. One of the most im­portant factors in his life was that he was a poet and also tutor of an emperor, who earned a magnificent reputa­tion and was a very successful statesman. The Ordo Urbium Nobilium, one of his works which he wrote dur­ing the last period of his life as a poet, contains very im­portant information concerning the world of Late An­tiq­uity. This work was also used as a course book in various universities’ lessons, such as in geography and the Latin language within the context of education. For this reason, many studies have been conducted into his work and much research has been completed. The subject examined in this article is an assessment of the content and scope of Ausonius’ Ordo Urbium Nobil­ium. In this context, firstly, the cities mentioned in the poetry are analyzed through the features they are characterised by in the poetry, and Ausonius’ personal and his public relations with these cities are enquired into, while the geographical, historical, political and cultural char­ac­teris­tics of the cities are also examined.

Batı Eskiçağ tarih yazımında MS II. yüzyılın son­larından VIII. yüzyılın sonlarına kadar olan dönem, 1970’lerden bu yana “Geç Antikçağ” olarak adlandırılmış ve bu kavram Akdeniz dünyası tarih yazımının yeni pa­ra­digmasına dönüşmüştür. Bu dönem, kurucu babası Pe­ter Brown’un tespitiyle, sadece Batı dünyasını değil, Akdeniz’in doğu kısmını da derinden etkileyen dini ve siyasi olarak köklü değişimlere sahne olmuştur. Söz ko­nu­su değişimlerin etki alanları coğrafya kronolojik çer­çeve ve taşıdığı kültürel değerler bakımından tartışma konusu yapılmakta ve dönemin daha doğrusu dönem­leş­tirmenin sınırları kısaltılmakta veya uzatılmaktadır. Bu tartışmalara, Garth Fowden da “Birinci Bin Yıl” öne­risiyle katılmaktadır. Bu makalede, özellikle İngilizce Es­kiçağ tarih yazıcılığında artık özgün bir alan ve dönem haline gelen “Geç Antikçağ” kavramlaştırmasıyla iliş­ki­len­direrek, Fowden’ın eserinde ortaya koyduğu yaklaşı­mın, ne kadar yeni olduğu ve nasıl bir ideolojik içerik ta­şıdığı meselesi tartışılmaktadır. Burada, tarih yazımında dönemleştirme meselesinin kökeni, “Geç Antikçağ” pa­ra­digmasının gelişimi, küreselleşme ve tarih yazımı ara­sındaki ilişki, tarih yazımında ortaya çıkan Anglo-Ame­rikan Hıristiyan ekümenizmin kültürel ideolojisi gibi meseleler ele alınmaktadır.

Since the 1970’s the period between the end of the second and the middle of the eighth centuries has been regarded as Late Antiquity in the western histo­riography, and this concept evolved into a new para­digm for the history of the Mediterranean. As Peter Brown, the demiurgos or the founder-father of this pe­ri­odization has indicated, those centuries witnessed a series of significant changes, which not only influenced western, but also had an irreversible impact on the east­ern half of the Mediterranean. The boundaries of this period of history or the periodisation is also debated from the perspective of geography, chronology and cul­tur­al values. The geographical and chronological cover­age of late antiquity have been accordingly either ex­tend­ed or shortened with the debates about its defini­tion. The English Christian ecumenist historian Garth Fowden has participated in the ongoing debates pro­posing a new chronology and offering Late Antiquity as an assimilating European ideology. This paper in con­sequence, attempts to examine both the origins of the term late antiquity, and the proposal made by Professor Fowden through placing a specific emphasis on the re­la­tionship between globalisation and historiography, and it also discusses the periodisation of Late Antiquity as a case study for the Anglo-American ideology of Chris­tian ecumenism.

Bu çalışmada öncelikle Çobankale’nin inşa süreci, yol ve sahil ile olan ilişkisi, kalenin yapılmasına neden olan sebepler kay­naklar yardımıyla incelenmiştir. Kalenin tarihsel süreçte gör­düğü onarımlar, bölgede çalışma yapan araştırmacıların, sey­yahların ve tarihçilerin verdiği bilgiler çerçevesinde ele alın­mıştır. Bu çalışma ile Çobankale’nin önemi, konumu ve geçir­diği dönemler alt baş­lıklarla verilerek kalenin yakın çev­resin­deki diğer tarihi yerleşim­ler ile olan bağlantısı da gözden geçi­rilmiştir. Kale ile doğrudan ilişkili olan en önemli yerleşim olan Helenepolis’in tarihsel serü­veni de bu kapsamda ayrıntılı olarak incelenmiştir. Eldeki harita­lar yardımıyla da Pylai bağ­lantısı ve Çobankale’nin de içerisinde yer aldığı Yalakdere Vadisi’nin yol güzergâhı da, 20. yüzyıla ait haritalar ve yapılan araştırmalara dayanan ortaçağ yol haritası pa­ralelinde incelenmiştir. Çalışma sırasında Çobankale’yi ayrıntılı olarak inceleyen C. Foss tarafın­dan ileri sürülen görüşler de tar­tışılmıştır. C. Foss yapının inşa tarihi olarak 1087 tarihini ver­mektedir. Bu tarihte bölgedeki si­yasi yapıya bakıldığında, Doğu Roma-Selçuklu arasında yapılan Drakon Anlaşması’na göre kale­nin bulunduğu alanın Selçuklu toprağı olduğu görülmektedir. Doğu Roma’nın sahildeki Hele­ne­polis civarındaki kale inşaatına Selçuklu güçlerince izin veril­me­miştir. Çobankale de aynı tarih­lerde inşa edilmiştir. Dolayı­sıyla kalenin körfez savunma hattı ve kale inşa tarihleri düşü­nül­düğünde Doğu Roma tarafından inşa edildiği ileri sürülen Çobankale’nin inşasının nasıl gerçekleştiği önemli bir sorun olarak karşımızdadır.  C. Foss bu inşa sürecinin, Selçuklu yöne­ti­ci­lerinin İstanbul’a davet edilerek burada kendile­rine hediye­ler ve unvanlar verilerek, dikkatin başka yöne çektiği sırada ger­çek­leştiğini iddia etmekle birlikte, bölgenin kontrolü­nün Sel­çuk­luların elinde olduğu gerçeğini de hatırlatmaktadır. Sonuç olarak Çobankale, Selçuklu veya Doğu Roma Devleti’nden han­gisi tarafından inşa edilirse edilsin,  kalenin Haçlılar tarafın­dan Selçuklu güçlerinin elinden alınması ve yine onların yö­neti­mine bırakılması, Çobankale’nin İstanbul yakınındaki en erken Türk/Selçuklu yönetiminde kale olduğunu bize gösterir. Çalış­mamızda 2017 yılında temizlik çalışması ile kazı süreci baş­layan Çobankale ile ilgili görüşlerin, eldeki bilgilerin, mevcut araştırma­lar ışığında değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır.

This study employing a variety of sources concen­trates on the construction process of Çobankale, its relation­ship with the road and the coast, and the reasons behind its construction. Historical repairs are examined using the infor­mation provided by previous researchers, explorers and his­torians who visited or worked in this region. Çobankale’s loca­tion, its different historical periods and significance are inves­tigated, together with reconsidering its relationship with other historic settlements in its vicinity. The most important settle­ment with which the castle has a direct relationship is Hele­nepolis, whose historic development is also examined within this context. Its connection with Pylai, as well as the road route in the Yalakdere Valley where Çobankale is situated are also investigated in relation to 20^th century maps and a medieval road map. This research also discusses the views of C. Foss, who studied Çobankale in detail. He dates the construction of the building to 1087. In view of the regional political structure of the period, which led to the Dragos Agreement between the Byzantines and Seljuks, the area where the castle was built must have been Seljuk property. The Seljuks did not allow for the Byzantines to construct a castle in the vicinity of coastal Helenepolis. Çobankale was built roughly around that time, therefore, considering the defense line of the bay and the construction dates of castles, the question of how it was built remains an issue. C. Foss argues that the construction process was facilitated through invitations sent to Seljuk administra­tors to visit Constantinople/Istanbul, who were then lavished with gifts and titles, thereby enabling the castle to be built. He also however, reminds us that the region was controlled by the Seljuks. As a result, regardless of which state it was constructed for, whether it was the Seljuks or the Byzantines, that the castle was taken from and returned to the Seljuks by the Crusaders, shows Çobankale was the earliest castle in the vicinity of Istanbul that was under Turkish/Seljuk rule. This research re­views existing information concerning Çobankale, in relation to the excavation that began there in 2017 following prepara­tory cleaning works.

Köklü bir tarihe sahip olan Antalya, bir liman kenti olarak kurulduğu andan günümüze kadar önemini ko­ru­muştur. Konumu itibariyle sahip olduğu önemden ötü­rü de tarih boyunca pek çok gücün hâkimiyeti altına girmiştir. Bu minvalde, Türkiye Selçukluları da Antalya vasıtasıyla Akdeniz havzasında sürdürülen uluslararası ticarete müdahil olabilmek için Antalya’yı fetih girişi­minde bulunmuşlardır. Bu sebeple belirli dönemlerde Antalya’ya giden yol üzerinde bulunan yerleşim-ticaret merkezlerini ele geçiren Türkiye Selçukluları, II. Kılıç Arslan zamanında ilk kez Antalya’yı kuşatmışlardır. An­cak bu ilk kuşatma fetihle sonuçlanmamıştır. Antalya’nın Türkiye Selçukluları tarafından fethi daha sonraki dö­nemde gerçekleşmiştir. Şehrin Türkiye Selçuklu hâkimi­yetine girişi adı geçen sultanın oğlu ve halefi olan I. Gıya­seddin Keyhüsrev’in ikinci saltanatı sırasında -1207 yı­lın­da kuşatma, abluka ve fetih olmak üzere- üç aşamalı olarak gerçekleşmiştir. Antalya’nın fethiyle birlikte Tür­kiye Selçukluları Akdeniz kıyısında bir liman şehrine sa­hip olmuş, devletin siyasi ve ekonomik olarak yükselişi hız­lanarak devam etmiştir. Bu çalışmada Antalya’nın Tür­kiye Selçukluları tarafından fethinin ayrıntıları ortaya koyulacak ve bu durumun sonuçları Selçuklu tarihi öze­linde değerlendirilecektir.

With a very long history, Antalya has since its foundation as a port city maintained its importance. Its importance due to its position, is shown by the fact it has been dominated of many powers throughout his­tory. The Seljuks of Turkey attempted to conquer the city through which they would become involve in the international trade in the Mediterranean basin. Over ti­me, capturing the centers along the road to Antalya, the Seljuks of Turkey, surrounded the city itself for the first time in the reign of Sultan Kilij Arslan II. However, this first Seljuk siege did not result in conquest. It was subsequently was captured by the Seljuks as a result of three distinct phases: surrounding, blockade and the conquest in 1207 during the second reign of Ghiyath al-Din Kaykhusraw I, the son and successor of Sultan Kilij Arslan II. With the conquest of the city the Seljuk Sul­tanate obtained a port city on the Mediterranean coast, which accelerated the economic and political rise of the Seljuk state. This study concerns the detail of the con­quest of Antalya by the Seljuks, and evaluates the conse­quences and results of this conquest in respect to Seljuk history.

Marsilyalı tüccar-armatör ve sanayici bir aile olan Ros­tandlar, kurmuş oldukları kumpanyalarla Osmanlı-Fransız deniz ticaret ilişkileri açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Rostand ailesine ait Bruno Rostand Kum­panyası, Rostand Vidal Kumpanyası, Levant Vapur Kumpanyası gibi şirketler ve Levant limanlarında açmış oldukları ticaret evleri, 19 yüzyılın ilk yarısında Fransız çıkarları ve yayılmacılığının Doğu Akdeniz’de geliş­me­sin­de hayati rol oynadı. Rostandların kurmuş oldukları li­beral şirketler, daha sonraki Fransız vapur nakliyat kum­panyaları için temel teşkil ederek uluslararası büyük vapur nakliyat şirketlerinin oluşumuna zemin hazırladı. Bu çalışmada Rostandlar ve kurdukları kumpanyalar et­rafında Osmanlı-Fransız deniz ticaret ilişkileri ele alın­maya çalışılmıştır.

The members of the family of Rostand (from Marseille) were famous traders, ship owners, entrepre­neurs and they played very important role in maritime commercial relations between the Ottoman Empire and France. The companies belonging to the Rostand’s were “Bruno Rostand & Cie”, “Rostand Vidal & Cie”, “La cie. Vapeur du Levant” and the houses of commerce of the Levant played a very important role in the push­ing of French interests and expansion in the Eastern Mediterranean in the first part of XIX century. The private enterprises founded by Rotond’s became the base for the creation of a number of international steam boat companies. This article addresses research into the role of the enterprises belonged to Rostand’s within the context of the maritime relations between the Ottoman Empire and France.

Fatma Aliye Hanım (1862-1936) Tanzimat Döne­mi’nde doğmuş, eserlerini dönemin sonlarına doğru ver­meye başlamıştır. Kadının eğitimi, çok eşle evlilik, boşan­ma, kadının toplumsal ve ekonomik hayatta yer alması ko­nusunda mücadele etmiştir. Pek çok makale ve eser yaz­mış, dönemin sosyal yardım projelerinde yer almıştır. Kadın sorunlarının çözümünde geleneklerin ve İslami pencerenin dışına çıkamamıştır. Babasının siyasi hayat­tan çekilmesinin ardından Fatma Aliye Hanım da edebi hayattan çekilmeye başlamıştır. Toplumun modernleş­me­si için kadının ihmal edilmemesi gerektiğini, çocukla­rın yetişmesi için öncelikle kadının eğitiminin gerektiğini savunmuştur. Birbiri ardına yazdığı romanlarında güçlü kadın karakterlerini ön plana çıkarmıştır. Fatma Aliye hak­kında yapılmış çalışmalarda daha çok onun Osmanlı kadın hareketine katkısı, bir “kadın” olarak yazarlığı üze­rinde durulmuştur. Bu makalede Fatma Aliye Hanım’ın yaşadığı, yetiştiği dönemi anlatan tarihi eserlerden, Fat­ma Aliye Hanım’ın basılı eserlerinden yararlanılmıştır. Fatma Aliye Hanım’ın yetiştiği siyasi, edebi ortam değer­len­di­rilmiş, istibdat dönemi koşullarında aydınların “ka­dın sorunu” ile ilgilenmeye başladıkları belirtilmiştir. Ye­tiş­mesinde, erkeklerin egemen olduğu edebiyat dünyası­na tanıtılmasında yine iki erkeğin, babası Ahmet Cevdet Paşa ile yazar Ahmet Mithat Efendi’nin büyük rolü oldu­ğu belirtilmiştir. Yazdığı eserleri, romanları ve roman­larındaki kadın karakterleri hakkında bilgi verilmiştir. Ar­dından Fatma Aliye Hanım’ın çağdaşı olan kadın ya­zarlar ve çalıştığı sosyal yardım kuruluşları hakkında bilgi verilmiştir.

Fatma Aliye Hanım (1862-1936) was born in the Tanzimat Era, and began producing her work to­wards the end of this period. She struggled on the issues of educating women, polygamy, divorce, and for a wo­men’s right to participate in social and economic life. She wrote many articles and works of literature, and took part in the social aid projects of the era. She was un­able to go beyond traditions and Islamic frames of reference. In the aftermath of her father’s withdrawal from politics, she began to withdraw from literature. She advocated that in order to develop a society, wom­en should not be neglected and it was necessary to edu­cate women first to enable children to grow up proper­ly. She wrote one novel after another putting forward models of the strong women figure. In the studies that have been made about Fatma Aliye, her contributions to the Ottoman women movement and her authorship as a “woman” have mostly been studied. In this article, historical works and those concerning the period Fatma Aliye Hanım lived and grew up in, together with her own published works are employed. The political and literary environment of Fatma Aliye Hanım is evalu­ated and it is stated that intellectuals began to be con­cerned with the “women’s problem” in the period of autocracy. Two men, her father Ahmet Cevdet Pasha and the writer Ahmet Mithat Efendi, are mentioned as having a great role in introducing her to the literary world dominated by men. Information concerning her writings, novels and the women figures in her novels is given and then, information about contemporary wom­en authors, and the social welfare institutions she work­ed with, is provided.

Birinci Dünya Savaşı arifesinde Osmanlı İmparatorluğu üzerinde belirgin bir Alman nüfuzunun hâkim olduğu bili­nen bir gerçektir. Temelleri bir hayli geriye götürülebilecek olan Os­manlı İmparatorluğu üzerindeki Alman nüfuzu her ne ka­dar 1908-1910 yılları arasında Jön Türklerin yeni politik destek ve denge arayışları çerçevesinde kısmen bir sarsıntı ge­çirmişse de, 1910’dan sonra Osmanlı Alman ilişkileri yeniden bir ya­kınlaşma sürecine girmiştir. Bir yandan 1910 borçlanma krizi, diğer yandan ise 1913’te imparatorluğun karşı karşıya kaldığı Balkan Savaşları yenilgisi, Bâb-ı âli’nin Almanya ile ik­tisadî ve askerî yardımını yeniden elzem kıldı. Bu itibarla 1913’te Bal­kan felaketinden sonra, orduda yapılması öngörü­len bir takım düzenlemelere nezaret etmek üzere Alman su­baylarından olu­şan bir askeri heyet İstanbul’a davet edildi ve bu davet Alman Hükümeti nezdinde karşılık bulmuş oldu. Kı­sa bir süre önce soyluluk unvanı almış, Polonya doğumlu ve kısmen Yahudi kökenli olduğu belirtilen general Otto Li­man von Sanders’in kumandasında teşkil edilen ve “Alman Askerî Misyonu” adıyla anılan bir gurup Alman subayı 13 Ara­lık 1913 tarihinde İstan­bul’a gelmiştir. Von Sanders’in baş­kanlık ettiği heyetin görevi, Osmanlı ordusunda gerekli gö­rülen düzenlemeleri yapmak ve imparatorluktaki askerî mekteplerin eğitim ve programları üzerindeki çalışmaları üst­lenmektir. 1913 yılının son ayında Al­man Askerî Misyo­nu’nun İstanbul’a gelmesi tahmin edile­ceği gibi pek çok tartış­mayı da beraberinde getirdi. Heyetin baş­kente gelmesini Rus­lar, “Boğazların Alman kontrolüne alın­ması için bir hazırlık” şeklinde yorumlarken, bir diğer İtilâf Devleti üyesi olarak Fran­sa, İstanbul’daki ataşe militeri yarbay Maucorps vasıta­sıyla Alman askeri heyeti ve general von San­ders’in İstan­bul’daki çalışmalarını takip etmekteydi. Bir İtilâf gücü olarak Fransız Hükümeti’nin İstanbul’u iyi tanıyan askerî temsilcisi­nin, Alman askeri heyetiyle general von Sanders’in savaş öncesi İstanbul’daki faaliyetleri hakkındaki değerlen­dirmeleri bir hayli ilgi çekicidir.

It is a well known fact that Germany was definitely dominant over Ottoman Empire during the eve of First World War. The German dominancy which dates back to a long time was partially cut up during the search for political support and balance of Young Turks, between1908-1910, but after 1910, The Ottoman-German relations became to be closer again. On the one hand the debt crisis in 1910, on the other hand the defeat of the Empire in Balkan Wars, made it urgently necessary for the Sublime Porte to have the eco­nomical and military support of Germany. Thus, after Balkan defeat, a military committee, composed of German officers was invited to İstanbul, to supervise some regula­tions decided to be carried out in the army. And this invitation was accepted by Germans. A group of German of­ficers called “German Mil­itary Mission” commanded by Gen­eral Otto Liman von Sanders, came to İstanbul on 13th December 1913. Otto Li­man von Sanders who got Peerage short time ago was born in Poland and was Semi-Tewish. The task of the committee directed by Liman von Sanders was to make the necessary reg­ulations in the Ottoman Army and undertake the studies related with the education and programs of the military schools. The arrival of German Mil­itary Mission in İstanbul led to many disputes. The Rus­sians interpreted the arrival of the committee in Ankara as pretrial for Germans to have a control over the straits. On the other hand France, as a mem­ber of entente states, was pursuing the studies of German Military Mission and von Sanders, by the help of military attaché Lieutenant Colonel Maucourps. As a force of entente, the reports of the military representative of French Govern­ment as an entente force are quite highlighting, in terms of the activities of the German Military Mission and the German General von Sanders in İstanbul.

Osmanlı topraklarına yapılan göçlerle birlikte sadece Müslümanlar değil, Osmanlı Devleti’ne sığınmak isteyen gayrimüslimler de kabul ediliyordu. Ancak ayrım göze­tilmeksizin sürdürülen bu politika 19. yüzyıl sonlarına doğ­ru, Ermeniler söz konusu olduğunda değişmiştir. Çün­kü Ermeniler Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanma faaliyetlerine girişmişlerdi. Dahası onların bu ayrılıkçı faaliyetleri emperyalist devletlerin çıkarcı politikalarına uygun şekilde cereyan etmeye başlamıştı. Osmanlı Dev­leti göçmen meseleleriyle uğraşmakta ve bu nedenle bir dizi ekonomik ve toplumsal zorluklarla boğuşmak­taydı. Bu zorluklara bir de Ermeniler ve diğer azınlıkların sebep olduğu meseleler eklenmişti. 20. yüzyıla gelindi­ğinde iyi­ce belirginleşmeye başlayan Ermeni istekleri hem emper­yalist devletlerinin hem de Osmanlı Dev­leti’nin dikkatini onların yaşadıkları yerler ve nüfusları üzerine yoğunlaş­tırmıştı. Göçlere bağlı büyük demogra­fik değişikliklerle Osmanlı toplumsal, ekonomik ve siyasi yapısı yeniden şekillenirken, göçmenlerin iskanları titiz­lik isteyen zorlu bir mesele haline gelmişti. İşte bu mese­leye bir de göç­menler arasına karışarak istedikleri yerlere yerleşmeye ve oralardan arazi edinmeye çalışan Ermeni­ler dahil olmuş­tu. Başta Rusya coğrafyası olmak üzere ge­rek dışarıdan gelen Müslüman göçmenler arasına, gerek­se Osmanlı ülkesi içinde hareket eden göçmen kitlelerine karışan bir­çok Ermeni vardı. Bu çalışmada hangi bölgede göç­menler arasına ne kadar Ermeni karışmış, bunların ne kadarı tespit edilmiş, bu karışmaları engellemek için ne tür önlemler alınmış ve Ermenilerin yerleşme istek­leri karşısında Osmanlı Devleti’nin sergilediği tutum gibi konulara dair bilgiler verilecektir.

During migrations into Ottoman territories, not only the Muslims, but also non-Muslims who want­ed to take refuge in the Ottoman State were accepted. This policy was maintained without any discrimination, until it changed towards the end of the 19th century when it came to the Armenians. Because, Armenians had initiated rebellious activities against the Ottoman State, furthermore their separatist activities had begun to ac­cord with the self-seeking policies of the imperialist states. The Ottoman State dealing with immigrant affairs, was at the same time struggling with a number of economic and social difficulties. Among these adversities were added the rebellious Armenians, and the issues caused by other minorities. In 20^th century, Armenian demands became more evident and so both the imperialist states and the Ottoman State concentrated their attention on the places they lived as well as their population. While the Ottoman social, economic and political structure was being re­shap­ed by major demographic changes due to immigra­tion, the settlements of immigrants became a compelling issue, requiring rigor. Among these issues were also add­ed Armenians who tried to settle wherever they want­ed and obtain property through joining these immi­grants. The­re were many Armenians who infiltrated among the immigrants who moved within the Ottoman State and the Muslim immigrants who came from for­eign states, espe­cially from Russian territories. In this study, information is presented on how much the Armenians were involved with immigrants in the region, how many of them could be identified, what kind of measures were taken to prevent these confusions, and the attitude of Ottoman State to­wards Armenians who wanted to settle in Ottoman territory.

Bu makalede, geçtiğimiz yüzyılın ortalarına kadar Antalya’yı etkisi altına almış sıtmanın, bu coğrafyada nasıl hâkim hale geldiği ve Antalya üzerindeki etkilerinin neler olduğu sorularına cevap aranmaktadır. Makalenin temel iddiası şudur: Antalya’da sıtmanın hâkimiyeti, XVI. yüzyılın ortalarında başlayan küçük buzul çağının ve bir dizi beşeri sebebin tetiklediği çevresel dönüşümün neticesinde artmıştır. 19. yüzyıla gelindiğinde ise sıt­manın Antalya’daki hâkimiyeti ormanların tahribinin de etkisiyle daha da güçlenmiştir. Öte yandan sıtmanın ve sıtma için uygun koşulları yaratan çevresel dönü­şümün Antalya’da zirai ve iktisadi hayatı ilgilendiren, toplumsal ve kültürel örüntüleri belirleyen birçok so­nucu da ol­muştur.

In this article, answers to the question of how malaria became dominant in this geography and what effects it had upon Antalya exercising influence over Antalya until the middle of the past century are given. The main claim of the article is the dominance of malaria in Antalya increased in consequence of the Lit¬tle Ice Age in the middle 16th century and the environmental change that was triggered through a serious of human actions. By the 19th century, the dominance of malaria had been strengthened through the destruction of the forests. On the other hand, malaria and the related environmental transformation that created these conditions for malaria also had many consequences in Antalya, that determined social and cultural patterns regarding both agricultural and economic life.

Yazılı kaynakların aksine, arkeolojik kalıntılar Ly­kia’da tarımsal üretimin önemli kanıtlarını temsil eder­ler. Bu nedenle bu ön çalışma, bölgedeki zeytinyağı ve şa­rabın üretim ve organizasyon süreçlerini daha iyi anla­mak için arkeolojik kayıtlara odaklanır. Bu bağlamda ma­kalede, öncelikle bölgenin topografik yapısına deği­nilmiş, ardından tarım terasları, çiftlikler ve üretim dona­nımları, tarihsel perspektif açısından irdelenmiştir. Çalış­madan, bölgede zeytinyağı ve şarap üretiminin özellikle MS III. yüzyılda başlayan artışın, Myra teritoryumunda belgelendiği üzere MS VI. yüzyılda da devam ettiği ve bu dönemde Manastırların da üretiminde aktif rol oynadık­ları sonucuna ulaşılmaktadır.

In contrast with the written sources, archae­ological remains represent substantial evidences of the agricultural production in Ancient Lycia. Hence this preliminary work focuses on the archaeological records to better understand the organisation and production processes of olive oil and wine in the region. In that re­gard the present paper first adresses the topographical texture of the region, and then engages the content to the particular locations of the agricultural terraces, farm­steads, workshops and other production facilities in a diachronic perspevtive. In brief, it is argued here that the olive oil and wine production in Lycia began to increase in III^th c. AD and then again continued to stead­ily grow in 6^th c. AD as it is well documented in the territorium of Myra where the monasteries in the re­gion played an important role in production.

Yiyecek ve içecekler insan yaşamı için temel bir ih­tiyaçtır. Evrimin başlangıcından beri insanlar, muhte­me­len içgüdüsel olarak, tesadüfler ve deneme-yanılma yön­temi ile gıdaları muhafaza etmeye çalışmışlardır. Pre­his­torik dönemlerin başlangıcında doğadan toplanan yiye­ceklerin bozulmasını engellemek amacıyla koruma ve sak­lama ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bazı yemek ve bes­len­me kitaplarında antikçağda gıda koruma yöntem­lerine kısaca değinilmiştir. Bu çalışma, bugüne kadar yapılan araştırmalar da dikkate alınarak edebi metinler, epi­grafik ve arkeolojik verilerin bir arada değerlen­dirilmesi, konu­nun kapsamlı bir şekilde araştırılması ve bilinen yöntem­ler yanında antikçağda kullanılan ancak günümüzde ar­tık kullanılmayan yöntemlerin genel olarak değerlen­di­rilmesini amaçlamaktadır. Prehistorik Dönem’de yiye­cekler için tümüyle doğaya bağımlı olan insanlar, zaman içerisinde hammaddelerin de el verdiği ölçüde, yiyecek/ içe­çek miktarı ve çeşitliliğini arttırmıştır. Bu dönemde insanlar birçok hayvan türünü avlamış ve aynı zamanda doğadan meyve, bitki ve baharat gibi ürün­leri toplamış­lardır. Başlangıçta yiyecekleri nasıl koruyacağını bilme­yen insanoğlu, onları mümkün olan en kısa sürede tüket­mek zorunda kalmıştır. Ancak za­manla öğrenilen koru­ma yöntemleri diğer kent ve böl­gelere sözlü olarak ya­yılmıştır. Bugün kullanılan yiyecek koruma yöntemleri­nin bir bölümünün antikçağ öğreti­leri ile birebir örtüş­tüğü de gözden kaçmamaktadır. Antikçağda tuzlama, ku­rutma, tütsüleme, fermantasyon, salamura ve tatlan­dırma gibi yöntemler kullanılmıştır.

Food and drink are basic necessities of hu­man life. People have probably tried to maintain in­stinctively, through coincidence and by heuristic ap­proaches, from the beginning of the prehistoric era, the need for food protection and preservation, in order to prevent the deterioration of food collected from nature. In some works on food and nutrition, ancient food pre­servation methods are briefly mentioned. In this study, the preservation of food in antiquity is examined through the modern and ancient literature and from archaeological and epigraphic evidence. In the Prehis­toric Period people were totally dependent on nature for food, increased the amount of food and drink and variety in the amount they obtained from raw materials over time. In this period, people hunted many animals and at the same time collected from nature products such as fruits, plants and spices. Since knowledge of how to protect food in the beginning was unknown, they had to consume food as soon as possible. However, the protection methods devised over time in other regions were communicated over time. It is also noteworthy that some of the methods employed for food protection today conflict with the doctrine and practice in Antiquity. In ancient times, methods such as salting, drying, smoking, fermentation, soaking in brine and the addition of sugar were employed.

Tarihi eserlerin yaş tayini ve karakterize edilme çalış­maları, geçmiş dönemde yaşamış toplumların teknolojik bilgi birikimlerinin aydınlatılmasında son derece önem­lidir. Bu bağlamda arkeometrik çalışmaların değeri gide­rek artmaktadır. Arkeometri, antik eserler ve materyaller için matematiksel ölçüm ve analiz yöntemlerinin uygu­lanması ve kullanılması olarak tanımlanabilir. Çeşitli ar­keo­metrik teknikler sayesinde elde edilen veriler ışığında arkeolojik bilgiler bilimsel verilerle desteklenerek daha so­mut ve daha sağlıklı sonuçlar elde edilmektedir. Bu ça­lışmada; karakterizasyon için kullanılan yöntemler ile (LA-ICP-MS, SEM-EDS, MALDI, XRD, XRF, FT-IR, Ra­man) tarihlendirmede kullanılan yöntemlerin (ESR, OSL, TL) genel özellikleri ve bu yöntemlerle yapılan arke­o­­metrik çalışmalar anlatılmaktadır. Ayrıca bu çalış­mada, arkeolojik kazıda çıkan eserlerin menşei, yapım tekni­ği, üretim aşamaları ve üretildiği tarih arkeometrik analizler ile aydınlatılarak eserin net bir kimlik kazan­ması, esere ait kompozisyon, nitelik, mutlak tarih ve benzer eserlerle kronolojik ve teknik özellik bakımından kıyaslama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Araştırma so­nuç­larının arkeolojik çalışmalara ve yorumlamalara ar­ke­o­metrik yönden katkı sağlayacağı ortaya konmuştur. Ayrı­ca bu çalışmada arkeometrinin sunduğu multi­di­sipliner bakış açısı sayesinde bir kültür varlığının kuşku bırakmaksızın tanımlanması sağlanarak bilim kavramı­nın kesinlik olgusu vurgulanmaya çalışılmıştır.

The age determination and characterization of historical works is of great importance in illuminat­ing the technological knowledge of the communities that lived in the past. In this context, the value of ar­chae­ometric work is increasing. Archaeometry can be defined as the application and use of mathematical mea­s­urement and analysis methods of ancient artifacts and materials. Archeological information in the data ob­tained by various archaeometric techniques is supported by scientific data, resulting in more concrete and healthier results. In this study; general Char­acterization methods used for Characterization (LA-ICP-MS, SEM-EDS, MALDI, XRD, XRF, FT-IR, Ra­man) and methods used for dating (ESR, OSL, TL) and archaeometric studies done with these methods are ex­plained. Also in this study, the origins, the construction technique, the stages of production and the history of the artifacts in archeological excavation were illumi­nated by archaeometric analyses so a clear identity of the artifacts, composition, quality, absolute date and chron­ological and technical comparison studies were carried out with similar studies. It has been revealed that the results of the research will contribute to arche­ological studies and interpretation in archaeometric direction. Furthermore, in this study, it was tried to emphasize the certainty of the concept of science by providing the definition of a cultural existence without any doubt thanks to the multidisciplinary point of view presented by archaeometry.

With its rich hertitage over a long history, An­atolia has an important place in world cultural heritage. However, a significant part of these historical treasure ha­ve been the victim of unprofessional excavation or h­a­ve been looted and smuggled abroad due to a late aware­ness of historical and cultural heritage. The situation is the same all around the world. Archaeological sites con­sid­ered the common heritage of the world are damaged ir­reparably. The stolen antiquities are sold with high p­ri­c­es in international illegal markets; and their exhibition is considered a matter of prestige by collectors, museums or countries. Under these conditions international con­tracts or bilateral agreements have not been sufficient to ensure the return the smuggled antiquities. As long as countries keep exhibiting the stolen antiquities, the business in smuggled antiquities will not cease. In this study, antiquities smuggling in the world and in Anatolia has been investigated in terms of the economic dimen­sion of illegal trafficking; and the policies concerning the re­turn of the Weary Heracles statue and the attempts concerning Bergama Artefacts that are still being exhib­ited abroad are compared.

Anadolu’nun, uzun tarihi geçmişi ile dünya kül­türel mirasında önemli bir yeri bulunmaktadır. Ancak ta­rih ve kültür mirası bilincine geç varılması se­bebi ile tarih hazinesinden önemli bir bölüm ya bilinçsiz kazı­nın kurbanı olmuş ya da yağma­lana­rak yurt dışına kaçırılmıştır. Dünyada da durum fark­lı değildir. Tüm dünyanın ortak mirası olarak kabul edilen arkeolojik siteler giderek artan yağma­lanma sebebiyle onarılama­yacak seviyede hasara uğ­ramakta, tarih bütünlüğü kay­bol­mak­tadır. Bu si­te­lerden ele geçirilen tarihi eserler uluslararası yasa dışı pazarlarda yüksek bedellerle alıcı bulmakta da­ha da önemlisi, estetik değerinin dışında hiçbir an­lam ifade etmeyen bu eserlere sahip olan ko­leksi­y­oner­ler, müzeler veya ülkeler bunu saygınlık un­suru olarak sergilemektedirler. Bu şartlar altında da ulus­lar­arası sözleşmeler veya ikili anlaşmalar kay­nak ü­l­ke­lerin kaçırılmış eserlerini iade etmede ye­ter­li gelme­mektedir. Ülkeler müzelerinde, kendi top­rak­lar­ın­dan çıkmayan eserleri sergiledikçe, ulus­­­lar­arası pazarın kara tarafına hizmet eden eski eser ka­çakçı­larının iş alanları hiçbir zaman sonlanma­yacak, terör, u­yuş­turucu gibi yasa dışı faaliyetlerin fi­nans kaynağı ol­maya devam edecektir. Çalış­ma­da, eski eser kaçak­çılığının dünyada ve Anadolu’da durumu, ticaretin mad­di boyutu ince­lenmiş, ülke­ye dönüşü sağlanan Yor­gun Herakles Hey­keli’nde izlenen politikalar ile halen yurt dışında sergi­lenen Bergama Eserleri için yapılan gi­rişimler karşılaş­tırıl­mıştır.